امکان سنجی تخمین پارامتراهی منحنی سنجه رسوب با استفاده از ویزگی های فیزیکی و ریخت سنجی در حوزه های آبخیز فاقد آمار

به دلیل کمبود امکانات، نظارت و بازبینی پیوسته دبی رسوب در بیشتر رودخانه ها ممکن نیست و به طور معمول از معادله سنجه برای برآورد رسوب دهی استفاده می شود. پژوهش حاضر به منظور بررسی ارتباط پارامتراهی منحنی سنجه رسوب با ویژگی های فیزیکی و ریخت سنجی حوزه آبخیز در 14 ایستگاه هیدرومتری دارای آمار مناسب در استان مازندران، حداکثر یکنواختی در کاربری (جنگل) و فقدان بندهای اصلاحی رسوب گیر و سیل گیر در بالادست ایستگاه انجام شد. در ادامه 16 ویزگی فیزیکی و ریخت سنجی از طریق کاربرد الحاقیه Arc Hydro در نرم افزار ArcGIS برای حوضه های بالادست تمامی ایستگاه ها تعیین شد. داده اهی متناظر دبی رسوب در هر یک از ایستگاه های هیدرومتری کنترل شد و داده های پرت حذف گردید. سپس منحنی سنجه رسوب کلی برای هر یک از ایستگاه های مورد مطالعه ترسیم و معادلات سنجه رسوب استخراج شد. در ادامه تمامی 16 ویزگی فیزیکی و ریخت سنجی حوزه های آبخیز به همراه ضریب α و توان β وارد نرم افزار SPSS شد. نتایج همبستگی اسپرمن بین ویزگی های فیزیکی و ریخت سنجی با ضریب α و توان β نشان داد که در سطح اعتماد 99 درصد بین فراوانی آبراهه و نسبت گردی حوضه با ضریب α و ضریب فشردگی و طول حوضه نیز با توان β دارای همبستگی می باشند. همچنین نتایج همبستگی در سطح اعتماد 95 درصد نشان داد که بین محیط حوضه با ضریب α و ویژگی های محیط، فراوانی آبراهه، نسبت کشیدگی و فاکتور فرم حوضه با توان β همبستگی معنی دار می باشد. بر اساس نتایج پژوهش حاضر به طور کلی با افزایش نسبت گردیف فاکتور فرم، فراوانی ابراهه و متوسط شیب حوضه ضریب α که مرتبط با میزان فرسایش پذیری سطح حوزه آبخیز است افزایش و توان β که مرتبط با قدرت حمل جریان است کاهش می یابد. همچنین با افزایش مساحت، محیط و ضریب فشردگی میزان توان β افزایش می یابد. در نهایت نسبت به تخمین ضریب و توان α و β معادله سنجه رسوب با استفاده از برخی ویژگی های فیزیکی و ریخت سنجی حوزه ابخیز و روش رگرسیون دو متغیره اقدام گردید.

کلیدواژه ها:

تخمین رسوب ، دبی رسوب ، ضریب فشردگی ، نسبت گردی ، منحنی سنجه رسوب