سبحانک یا رفیق تطابق ساختار اندام های معماری کویر با اکولوژی (مطالعه ی موردی، آب انبار)

در ایران، شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک بخش عمده ای از کشور، تأثیر ژرف و بنیادی در خلق پدیده های گوناگون معماری این سرزمین گذاشته است. ریزش های آسمانی در ایران، به جز ناحیه شمالی و سواحل دریای مازندران، در بقیه نواحی بسیار کم است. به همین دلیل، از دیرباز در بیشتر دشت های وسیع ایران، برای دسترسی به آب، تلاف چشمگیری صورت گرفته و ایرانیان با بهره جستن از تمامی توانایی های خود، دهها کیلومتر قنات حفر کرده اند. آنها در کنار ساخت قنات ها وسدها، به ذخیر سازی، آب های فروان داشته اند و برای تحقق این مسئله، «آب انبار» را بنیان گذاشته اند. آب انبارها علاوه بر نقش مهمی که در زندگی روزمره مردم داشته اند. از موقعیت خاص نیز در فرهنگ و اعتقادات مردم این سرزمین، بهره مند بوده اند. پیوند میان آب و آیین های مذهبی، در دوران بعد از اسلام نیز در ایران ادامه یافته است. آب انبارها در بافت شهرهای حاشیه کویر، مرکز بسیاری از آبادی ها و شهرک ها ومحله ها بودهاند ودر بسیاری از محلهها بزرگترین و چشمگیرترین واحد معماری به شمار می روند. فن ساختمان و شیوه معماری در ساختمان آب انبارها دارای اعتبار خاصی است، چرا که سازندگان این واحدها با دقت و نکته سنجش بسیار، به مسائل عمده ای چون میزان فشار آب بر کف و سطح آب انبار، مسئله اندود داخل بنا، تهویه، تصفیه و جلوگیری از آلودگی آب، توجه کامل داشته اند. همزمان با توسعه اسلام در کشورهای مختلف و گسترش مبادلات فرهنگی به برکت دین و حکومت مرکزی واحد، فنون ساختمانی تکامل بسیار یافت. هزینه ساختمان و مقاومت بیشتر بدنه آن، در مقابل فشار آب در ایران رایج شد. این پژوهش قصد دارد با مطالعه بر روی ساختار آب انبارها در دوره های مختلف به ساختار این اندام معماری اشاره نموده و نقش عوامل اقلیمی و پتانسیل فیزیکی درسازگاری بومی مردم نواحی کم آب را بیان نماید.

کلیدواژه ها:

آب ، اب انبار ، معماری ، ذخیره سازی ، اکولوژی ، سازگاری