بررسی وضعیت آلودگی صوتی چهار شهر (تاکستان، آبیک، الوند و محمدیه) در استان قزوین وارائه راهکار بهبود وضعیت

آلودگی صوتی در شهرها یکی از مهمترین مشکلات زیست محیطی محسوب می شود که شدت آن در سالهای اخیر به دلیل افزایش تراکم جمیعت در شهرها، افزایش تعداد وسایط نقلیه موتوری، افزایش صنایع در مجاورت شهرها و افزایش فعالیت های ساختمان سازی رو به افزایش است . آلودگی صوتی دارای اثرات زیان آوری بر سلامتی مردم در جوامع شهری می باشد که عمده ترین این اثرات عبارتند از افت شنوایی، اختلال در خواب، افزایش فشار خون، خستگی مفرط، ناراحتی های گوارشی، تحریک پذیری و افسردگی. به منظور پیش گیری از این اثرات و توجیه اجرای طرح های کنترل صدا در شهرها استانداردهایی جهت میزان سر و صدای مجاز در مناطق مختلف شهری از سوی سازمان ها و مجامع علمی معتبر تدوین شده است، دسترسی به این استانداردها، تنها از طریق بررسی میزان آلودگی صوتی در مناطق مختلف شهری امکان پذیر است. لذا این بررسی با هدف شناسایی تراز صدای معادل در شهرهای تاکستان، آبیک، الوند و محمدیه و ارائه راهکارهای بهینه جهت کاهش آلودگی صوتی انجام شده است تا با ارائه اطلاعات مناسب برای مسئولین ذیربط، سنگ بنای شایسته ای در راستای ارتقاء سلامت استان قزوین فراهم شود.روش اندازه گیری تراز صدای معادل و پارامترهای صوتی وابسته با استفاده از دستگاه ترازسنج صوت مدل 1353H از ترکیب TES تایوان و بر اساس روش ایزو 1999، مورد تأیید سازمان محیط زیست کشور تحت عنوان دستورالعمل اندازه گیری تراز آلودگی صوتی در محیط به شماره 00- 1388 انجام شد. پس از تهیه نقشه شهری تاکستان، آبیک، الوند و محمدیه بر اساس وسعت شهر، معابر اصلی و فرعی، تقاطع ها و میادین و شهرک ها مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات حاصل با استفاده از روشهای آمار توصیفی ، آزمون میانگین جامعه 1- sample T ،آزمون میانگین 2-sample-T و آزمون میانگین زوج ها paired-T با فرض مستقل بودن نمونه ها با 95% اطمینان در مقابل فرض آزمون آماری 60 دسی بل در شبکه A که همان تراز صدای معادل توصیه شده برای مناطق مسکونی- تجاری است با استفاده از نرم افزار مینی تب نگارش 16 انجام شد. بررسی نتایج با 95% اطمینان موئد آن است که در طی دوره اندازه گیری تراز صدای معادل در شهرهای مورد بررسی به طرز معنی داری بیشتر از حد توصیه شده 60 dB A برای مناطق مسکونی- تجاری می باشد. تراز صدای معادل شهر آبیک در مقایسه با سه شهر الوند، محمدیه و تاکستان به نحو محسوسی پایین تر است. مقایسه تراز صدای معادل (64.52 dB A)و اندیس ترافیک صدا (68. 96 dB)در شهر آبیک با 95% اطمینان موئد آن است که اگرچه مقادیر تراز صدای معادل بالاتر از حد توصیه شده است ولی شهر آبیک در مقایسه با سایر شهرهای مورد بررسی آرام تر و از اتفاقات صوتی کمتری برخوردار است، از منظر اثرات بهداشتی و آزار رسانی صدا، این شهر، شرایط بهتری را در مقایسه با سایر شهرهای مورد مطالعه تجربه می کند. در میان مکان های مورد پایش،فقط شهرک قدس و خرم شهر آبیک که بر اساس الگوهای جدید شهر سازی ساخته شده اند، از تراز صدای محیطی در حدود توصیه شده برخوردار هستند. اگرچه تراز صدای معادل در سه شهر مورد بررسی تقریبا مشابه یکدیگر هستند ولی اختلاف اندیس صدای ترافیک و تراز صدای معادل شهر الوند (9.56 dB A) بالاتر از دو شهر تاکستان (8.4 dB) و محمدیه (8.7 dB) می باشد. شاخص اندیس ترافیکی کمتر به معنای تغییرات کمتر تراز فشار صوت در طی دوره اندازه گیری است. بر این اساس در طبقه بندی شهرهای مورد بررسی به لحاظ تراز صدای معادل و شاخص آزاررسانی شهر الوند در جایگاه نخست ، دو شهر محمدیه و تاکستان در رتبه دوم و شهر آبیک در جایگاه آخر قرار می گیرد.بررسی نتایج این مطالعه در شهرهای مورد بررسی و حتی تجزیه و تحلیل جفتی برخی از ایستگاه های اندازه گیری به روشنی تائید کننده اثر سطوح انعکاسی در افزایش صدا و ایجاد میدان های صوتی یکنواخت است. اگرچه در محیط های شهری برخی از واحدهای نعتی نظیرصافکاری، آهنگری، تراشکاری، تعمیرگاه از منابع انتشار صوت محسوب می شوند ولی صدای ترافیک به عنوان منبع اولیه و انعکاس از روی سطوح انعکاسی آسفالت خیابان و ساختمان های بلند مرتبه به عنوان منابع مجازی یا ثانویه از مهمترین منابع انتشار صدا در شهرهای مورد بررسی محسوب شده و سایر منابع انتشار آلودگی به طور موضعی و فقط در محل تولید حائز اهمیت هستند. صدای ترافیک تابع فلوی ترافیک و نوع وسایط نقلیه عبوری است و صدای ناشی از منابع مجازی تابع افزایش ارتفاع ساختمان ها و درجه انعکاس صدا از روی آنها است. بر این اساس با کاستن از تعداد تردد وسایط نقلیه به نظر می رسد دستیابی به شهری عاری از آلاینده های بصری و صوتی و در نهایت جامعه ای سالم و پر نشاط در سایه همکاری مشترک مردم، دستگاههای اجرای نظیر استانداری، شهرداری، سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری، سازمان نظام مهندسی، پلیس راهنمایی و رانندگی با مراکز دانشگاهی استان و در قالب پروژه های کاربردی قابل دستیابی است.روش هایی نظیر تشویق مردم به استفاده از وسایط حمل و نقل عمومی، دوچرخه یا پیاده روی، انجام برخی از فعالیت های بانکی یا اداری به روش های الکترونیکی نوین و یا با بهبود فلوی ترافیک با اصلاح هندسی معابر، بهبود کیفیت آسفالت خیابان ها، ترمیم و لکه گیری چاله ها، همسان سازی دریچه های آدم روی آب، فاضلاب و ...، ساخت تقاطع های غیر هم سطح، ساخت مسیرهای کوتاه تر به منظور کاستن از زمان سفر خودروها و تسهیل دسترسی به مناطق مختلف شهری به نحو موثری امکان کاستن از صدای ترافیک در خیابان های پرترافیک وجود دارد. در مسیرهای کم ترافیک بهبود کیفیت آسفالت، اصلاح هندسی تقاطع ها، محدودیت سرعت و نصب سرعت گیر به کاهش موثر اندیس ترافیک و تراز صدای معادل کمک خواهد کرد. به منظور کنترل صدای ناشی از منابع مجازی رعایت عرض مناسب خیابان، کاشت درخت و پوشش گیاهی در دو طرف و میانه خیابان، رعایت الگوهای اکوستیک در طراحی نمای ساختمان به نحوی که از ایجاد میدان های بازتابی جلوگیری شود توصیه می شود. به دستگاههای اجرایی استان توصیه می شود به منظور جلوگیری از انتقال صدا به فضاهای داخلی (منازل، بیمارستان ها، مدارس، ادارات و ... ) و استفاده از فضاهای سبز به منظور کاستن از انتشار صوت در محیط به نشریه های شماره 342 و 203 سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در برنامه ریزی فعالیت های عمرانی و اجرایی شهری به دقت توجه کنند.

کلیدواژه ها:

تراز صدا ، آلودگی صوتی ، امواج صوتی ، شاخص آزاررسانی