ساماندهی عملکرد مسجد در ارتباط با شکل گیری بافت محله در شهرهای کویری

انتقال تجارب گذشتگان از نسلی به نسل دیگر باعث تداوم فرهنگی، تحکیم هویت ملی و زمینه را برای پیشرفت و توسعه فراهم آورده است. معماری گذشته ایران به خصوص در دوران پس از اسلام، مملو از نمونه های با ارزش به کارگیری شیوه و پروراندن بنا به صورت کارا تبیین و دستیابی به آنچه که امروز معماری فاخر نامیده می شود می باشیم. علیرغم این واقعیت روشن، متأسفانه تاریخ معاصر ایران در ابعاد مختلف با انقطاع فرهنگی و گسست از تجارب تاریخی و اصول جاری در سنت های ارزشمند، مواجه شده و یکی از آثار این گسست، دور شدن از هویت بومی و ارزش های اسلامی در آثار معماری امروزی ایرانی باشد. سؤالی که در این زمینه مطرح می شود این است که سخن گفتن از مسجد بدون شناخت معنی و مفهوم شهر، محله و ساختار کلی و اجزای آنها و ابعاد انسانی و اجتماعی آن و نیز تفسیر این ساختار معنایی و مقیاس انسانی و اجتماعی و ساختار هندسی و عملکردی یک مسجد و اجزای آن، چگونه می باشد .. مسجد عنوان بااهمیت ترین فضای معماری اسلامی نیز همواره نقش بسیار پررنگی را در شکل گیری و روند توسعه شهرها بر عهده داشته است و جایگاه رفیعی را در حوزه ای فرهنگی و اجتماعی، جدا از حوزه شهرسازی پیدا کرده است، تا آنجا که در شکل گیری شهرهای جهان اسلام، به ویژه ایران، همواره نقش محوری بازی می کرد و بافت های شهری، حول آنها نقش می گرفتند. اما امروز مساجد ما برخلاف گذشته، نتوانستند با معماری زمان و عصر خود را هماهنگ کرده و از لحاظ فرمی و عملکرد ظاهری، هم جهت و همگام با نیازهای عصر حاضر باشد. از سوی دیگر، سیمای کلی شهرهای ما نیز تا حد زیادی عاری از مفاهیم اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی شده با حضور مساجد در شهرها، به عنوان مهم ترین عنصر شکل دهنده شهر، بسیار کم رنگ شده و نقش آن در سازماندهی فضای شهرهای اسلامی نادیده گرفته شده است. هدف از این پژوهش بررسی نقش معماری و شهرسازی اسلامی و اصول و معیارهای آن در مقیاس محله و شهر در مسجد یعنی قلب محله و شهر می باشد.

کلیدواژه ها:

معماری اسلامی ، شهرسازی اسلامی ، ساماند مساجد ، مسجد ، هویت