بررسی تغییرات پوشش گیاهی تحت تأثیر چرای دام در مراتع قشلاقی خزری

مرتع یک اکوسیستم طبیعی است که در بر گیرنده منابع عظیمی از ذخایر ژنتیکی و تنوعی از گونه های گیاهی است که همواره این گوناگونی زیستی، متضمن پایداری مرتع در مقابل عوامل متغیر محیطی و زیستی است. یکی از فشارهای مخرب فیزیکی بر عرصه مرتع که باعث کاهش تنوع و از بین رفتن عناصر گیاهی حساس میگردد، چرای مفرط دام میباشد. مطالعات ارزیابی تنوع پوشش گیاهی مراتع تحت شرایط قرق و چرا در بهبود وضعیت مدیریتی رویشگاه های مرتعی از اهمیت ویژهای برخوردار است. به همین منظور در این مطالعه بررسی تأثیر قرق در تغییرات تنوع پوشش گیاهی مرتع تحت شرایط چرا و حفاظت از چرا در منطقه میانکاله در استان مازندران مورد ارزیابی قرار گرفت. در همین رابطه به منظور بررسی اثرات چرای دام در تغییر تنوع گونهای مرتع و مقایسه آن با عرصه قرق و نیز اثبات اثرات مثبت قرق در رابطه با حفظ تنوع گونه ای و نمایش پتانسیل های رویشی مراتع دو نوع عرصه متفاوت قرق شده و تحت چرا انتخاب گردید. با استفاده از روش پلات های حلزونی، حداقل سطح قاب نمونه 2 متر مربع به دست آمد. نمونه برداری به طور سیستماتیک - تصادفی با استقرار 6 ترانسکت انجام گردید. 220 پلات 2*2 متر مربعی ( هر 12 متر یک پلات ) در امتداد ترانسک ها در هر یک از مناطق برداشت شد. درصد پوشش تاجی به تفکیک گونه و کل، درصد سنگ و سنگریزه، خاک لخت، لاشبرگ و تولید در پلات ها اندازه گیری شدند. طی نمونه برداری در منطقه تعداد 102 گونه گیاهی گلدار از 86 جنس و 17 خانواده شناسایی شد که از مجموع 102 گونه، تعداد 99 گونه به عرصه قرق و 58 گونه به عرصه چرا شده تعلق داشت . از نظر حضور تعداد گونه تیره های Asteraceae ،Poaceae،Brasicaceae،Apiaceae از مهمترین تیرههای گیاهی تشکیل دهنده مرتع میانکاله محسوب میشوند جهت محاسبه تنوع و غنا، از شاخص های تنوع سیمپسون و شانون - وینر و شاخص غنای مارگالف و منهینیک از نرم افزار PAST استفاده شد. در نهایت جهت مقایسه داده ها در تیمارهای مورد بررسی آنالیز واریانس و مقایسه میانگینها به روش آزمون T مستقل در نرم افزار SPSS صورت گرفت . نتایج بدست آمده دررابطه با شاخص های غنای گونه ای نشان داد که عرصه قرق شده درهر دو شاخص غنا بیشتر از عرصه تحت چرا است . همچنین نتایج بدست آمده از محاسبه شاخصهای تنوع و یکنواختی، در تمامی شاخص های مورد استفاده، متنوع تر بودن عرصه قرق را در مقایسه با عرصه تحت چرا تائید میکند و آزمون آماری نیز معنیدار بودن اختلاف بین دو عرصه تحت چرا و قرق را از لحاظ تفاوت در میزان تنوع به اثبات رسانده است . همچنین نتایج آزمون آماری معنی دار بودن تفاوت در دو عرصه را براساس شاخص شانون نشان داد . به علاوه عرصه قرق شده به علت در بر داشتن مجموعه ای متنوع تر و در نتیجه حضور متعادل گونه ها با دامنه های اکولوژیک متغیر، از پایداری اکولوژیکی بیشتری در مقابل عرصه تحت چرا برخوردار است .

کلیدواژه ها:

مرتع ، قرق ، تنوع گونهای ، غنای گونه ای ، یکنواختی ، میانکاله