بررسی نقش زمان در شکل گیری زندگی جمعی محلات سنتی شهرهای ایران

شهرها و واحدهای خردتر آن چون محلات همچون ارگانیسمی زنده و پویا هستند که در طول زمان، در بستر تغییر و تحولات بسیاری قرار می گیرند. محله در مفهوم علمی، بافتی زنده است که عناصر آن، صفات و ویژگی های ساختاری زنده ای را یدک می کشند. یکی از عوامل موثر در برقراری ارتباط با محله، حیات و سرزندگی آن است. مجموعه ی کاربری هایی که در محله وجود دارند، با تعاملات اجتماعی و فعالیت هایی که در هر کدام از آنها اتفاق می افتند، معنا پیدا می کند. حضور انسان در فضاهای جمعی و تعاملات اجتماعی بین آنها در زمان های متفاوتی از شبانه روز و سال رخ می دهد که در هر زمان، نوع فعالیت، سیمای متفاوتی دارد. لذا کاربری های مستقر در محله، باید پاسخگوی نیازهای ساکنین در زمان های مختلف باشند و سرزنده و پویا عمل کنند. محله های سنتی ایران به عنوان عناصر شهری به جا مانده از شهرنشینی گذشته، دارای این خصلت زنده و انسانی بوده اند. با شروع تحولات شهری و تغییر در ساختار کالبدی و سازمان فضایی شهرها، محله ها نیز دچار تحول و دگرگونی شده اند و تغییر شکل و نقش ظاهری و درونی شدیدی به آن ها تحمیل شده است. در این مقاله، به روش توصیفی-تحلیلی با تکیه بر اسناد و مدارک موجود بر پایه مطالعات کتابخانه ای ، به بررسی و ارزیابی محلات سنتی ایران می پردازیم تا با نگاهی اثباتی، دریابیم که محلات سنتی کشورمان در چه زمان هایی بیشترین و کم ترین پویایی را داشته و علت آن چه بوده است. از آنجا که یکی از مهم ترین اهداف برنامه ریزی و طراحی شهری، ایجاد محیط های کالبدی مناسبی است که در آنها، تعاملات و روابط اجتماعی مطلوب شکوفا می گردد، مفاهیمی چون هویت و تعلق مکانی، در مورد محلات مورد توجه قرار می گیرد، نهایتا با بررسی جنبه های مثبت محلات سنتی، آن ها را به عنوان راهکاری به منظور تقویت زندگی جمعی محلات معاصر و پویایی هر چه بیشتر آن ها به کار برد.

کلیدواژه ها:

محله ، زمان ، زندگی جمعی ، فضاهای جمعی ، محله ، محله سنتی