موانع و مشکلات فرا راه تحقق اهداف طرح ملی بهبود و صلاح مراتع

طرحی ملی و ده ساله تحت عنوان طرح بهبود و اصلاح مراتع (طرح تعادل دام و مرتع) از سال 1381 به مورد اجرا گذاشته شده است. هدف اصلی طرح ایجاد تعادل بین ظرفیت مرتع و دامهای چراکننده می باشد که برای این منظور برنامه های مختلفی پیش بینی و جهت اجرا ابلاغ شده است. در این راستا با استناد به اطلاعات و تجربیات حاصله از طرح های مرتعداری و مناطق الگویی مورد اجرای این طرح، به نظر می رسد که اهداف پیش بینی شده خیلی خوشبینانه و فارغ از نگرش عمیق به مسائل اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی حاکم بر مناطق مرود اجرا ترسیم شده است. لذا در عمل موانع و مشکلات زیادی در پیش روی این طرح قرار دارد که نتایج مورد انتظار را حاصل نخواهد نمود. بطور مثال افزایش تولید مرتع در مناطق اجرایی طرح های مرتعداری با اقدامات مشابه طرح بهبود و اصلاح کمتر از 12 درصد را در پی داشته است. در طی سالهای اجرای طرح، اقدامی در خصوص بهبود بازدهی دامهای چراکننده و از طریق بهبود مدیریت، اصلاح ساختار ژنتیکی و اصلاح ترکیب گله بر اساس برنامه پیش بینی شده در طرح امکان پذیر نبوده است. کاهش تعداد دام در مرتع، بیشتر تابعی از قیمت فرآورده های دامی، تقاضای بازار و وضعیت بارندگی سالیانه است و در طی این سالها حذف دام صرفاً شامل دامهایی بوده است که هر دامداری در برنامه سالیانه خود و بر حسب ضرورت انجام می دهد. در حقیقت راهکارهای پیشنهادی طرح، یعنی پرداخت 50000 ریال یارانه برای حذف هر راس دام مازاد چندان تأثیری در این امر ندارد و دامداران در ترسالی های اخیر همواره سعی در افزایش دام خود داشته اند. برنامه کنترل چرایی با عمال چرایی تأخیری در پنج منطقه از 19 منطقه الگویی امکان انجام داشته است. در خصوص تغییر معیشت دامداران جهت ایجاد تعادل بین ظرفیت مرتع و تعداد دام و کاهش وابستگی درآمدی به مرتع تاکنون سازوکاری فراهم نشده است. از آنجا که اجرای این طرح هفت سال دیگر نیز ادامه دارد، بازنگری در اهداف و روش های اجرایی متناسب با واقعیت ها و قابلیت های دست یافتنی ضروری است.

کلیدواژه ها:

حفظ و احیاء مراتع ، بازدهی مرتع ، بازدهی دام ، تغییر معیشت