بازشناسی تحلیلی- ساختاری سفالینه های تبرستان قرون 4 و 5 ه.ق

یکی از زیباترین و در عین حال چشمگیرترین دوره های سفال در ایران بخصوص در ناحیه ی تبرستان، سفال تبرستان در قرون 4 و 5 ه.ق می باشد که از نظر نقوش، تکنیک و هارمونی رنگ لعاب ها در نوع خود بی نظیر می باشد. اما به اندازه ای که باید و شاید مورد توجه وتحقیق قرار نگرفته و حتی به حافظه ی تاریخ سپرده شده است. سفالینه های تبرستان قرون 4 و 5 ه.ق که عمدتاً به سفال نوع ساری و سفالنوع آمل مشهور بودند، سبک و شیوه ای خاص را به سفالگری ایران معرفی نمودند: تکنیک اسگرافیاتو و تکنیک زیررنگی به شیوۀ سفالینه های رنگارنگ با لعاب گلی روی زمینه ی سفید. غالب نقوش را پرندگان، سپس چهارپایان و از حیوانات دریایی و نقوشتجریدی-گیاهی تشکیل داده اندکه در تجربه ی زیست سفالگر وجود داشته و بر روی این سفالینه ها به صورت مسبک پیاده شده است.فرم سفالینه هااز نوع ظروف کاربردی به شکل کاسه و بشقاب سفالی از جنس خاک رس قرمز، خاص منطقه تبرستان با پوششی از انگوب سفید تا شیری رنگ می باشد که با ترکیب رنگ های سبز، سفید، قهوه ای، قرمز، سیاه و زرد، رنگ نقوش را تشکیل می دهد. هدف ازاین پژوهش، معرفی و شناشاندن دقیق ساختاری-تحلیلی و تصویری سفال و سفالگری در تبرستان قرون 4 و 5 ه.ق است. پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانهای به روش فیشنویسی و مطالعات میدانی براساس مشاهده انجام پذیرفته است. مهمترین نتیجۀ این پژوهش، شناخت تصویری نقوش تشکیل دهندۀ سفالینه های تبرستان قرون 4 و 5ه.ق و چگونگی تکنیک ها و نوع سفالینه ها میباشد. آنچه اهمیت موضوع و عنوان رساله در مورد سفالینه های تبرستان قرون 4 و 5 ه.ق را دوچندان می کند، عدم وجود منابعی که سیرتاریخی سفالینه های تبرستان قرون 4 و 5 ه.ق را مورد مقایسه و نقد و بررسی قرار دهد. این مهم ایجاب نموده تا نگارنده ضمن بررسی سفال منطقه در قرون 4 و 5 ه.ق به معرفی نقوش و تکنیک سفالینه های تبرستان قرون 4 و 5 ه.ق پرداخته، تا زمینه ای مناسب و هموار برای پژوهشگران آینده فراهم آید.

کلیدواژه ها:

سفال ، سفالینه های تبرستان ، قرون 4 و 5 ه.ق