روند تکوین حادثه و راهکارهای کنترلی در صنعت نفت و گاز

حادثه بعنوان یک رویداد غیرمنتظره میباشد که ممکن است سبب آسیب به فرد و خسارت به اموال شود. هدف از این مقاله تعیین ارتباط بین حوادث بزرگ با حوادث کوچک، شبه حوادث و شرایط و اعمال ناایمن، همچنین تبیین هزینه های مستقیم و غیر مستقیم ناشی از حوادث، مدلهای علت و سبب حادثه و بررسی حادثه آتش سوزی در یکی از پالایشگاههای گاز و ارائه راه کارهای پیشگیری از وقوع حوادث در صنعت نفت و گاز میباشد. برای همین منظور، متون تخصصی در زمینه ایمنی وحوادث صنعتی و یافته های حاصل از تحقیق حوادث در شرکت ملی گاز ایران مورد بررسی قرار گرفت. تحقیقات آقایHenrich در سال 1931 بر اساس بررسی تعداد100000 حادثه در آمریکا نشان داد که به ازای هر 30000 شرایط و اعمال ناایمن، 3000 مورد شبه حادثه، 300 مورد حوادث قابل گزارش، 30 مورد حادثه ناتوان کننده و یک مورد مرگ اتفاق میافتد. مثلث حوادث، ابزاری مناسب برای تخمین درصد تبدیل رویدادها به حادثه و در نهایت میزان مرگ و میر میباشد. اگرچه تعداد نسبی آسیبهای فردی کم است ولی میزان خسارت به اموال و همچنین میزان شبه حوادث به مراتب بیشتر است. در حالیکه میزان خطرات بسیار زیاد و نامعلوم میباشد. بدیهی است که با دقت بیشتر در ارائه گزارشات و انجام تحقیقات، این تخمین صحیحتر انجام میشود. مطالعات نشان میدهد که هزینه های مستقیم حوادث تنها شامل ادعاهای غرامت کارکنان، هزینه های پزشکی و غرامتهای بیمه ای افراد مصدوم میباشد در حالیکه طیف بسیار گسترده ای از هزینه های غیرمستقیم(نامحسوس) بر صنعت تحمیل میگردد، نظیرصدمه به تجهیزات، اتلاف وقت، افت کارایی ناشی ازتضعیف روحیه کارکنان، هزینه های آموزش کارگران، افت تولید و... . بدین ترتیب هزینه های غیرمستقیم حدود چهار برابر هزینه های مستقیم برآورد شده اند. حادثه آتش سوزی در یکی از پالایشگاههای گاز که منجر به فوت دو نفر از کارگران فصلی تعمیرات اساسی گردید، ناشی از عدم سرپرستی و نظارت بر کارگران پیمانکار در تاسیسات پالایشگاه، عدم تحویل و تحول صحیح کارها، عدم بررسی و کنترل ورود وسایل جرقه زا، عدم اجرای دستورالعملهایHSE به خصوص دستورالعمل پرمیت توسط کارکنان مربوطه رخ داد. مدلهای مختلفی برای بررسی علل وقوع حوادث وجود دارد ازقبیل مدلهای دومینو، پنیر سوییسی و درختی که آشنایی و کاربرد آنها میتواند در پیشگیری از تکرار حوادث مشابه، موثر باشد. حوادث اتفاق نمی افتند بلکه ایجاد میشوندبرای پیشگیری از حوادث در شرکت ملی گاز ایران راه حلهای پیوسته و کوتاه مدتی که پیشنهاد میگردند عبارتند از: گنجاندن دستورالعملHSEپیمانکاران به صورت قطعی و شفاف در تمامی متون قراردادها طبق مصوبه مهم هیات مدیره محترم، جاری سازی مصوبه اخیر و درواقع ارزیابی HSE پیمانکاران در پروژه ها و پرداختهای قانونمند در صورت وضعیتها و بازخوردگیری در مناقصات آتی، نظارت عالی بر فعالیتهای پیمانکاران، بازنگری و تجدید اعتبار HSE-MS و IMS در شرکتهای تابعه و تقویت گرایش اعتقادی و عملی در این خصوص، بازآموزی مداوم HSE در دو سطح مدیران و کارکنان، اجرای دقیق مصوبه هیات مدیره در خصوص مقررات مجوز کار، نشت یابی کاملاً منظم در خطوط و شبکه های مدفون، همکاری کاملاً دقیق مجموعه های حراستی طی ساعات غیر اداری به ویژه ورود/ خروج افراد به تاسیسات راه حلهای میان مدت شامل ارزیابی ریسک در تمام فعالیتهای بهره برداری/ تعمیراتی/ عملیاتی، طراحی تاسیسات شرکت با منظور نمودن کامل استانداردهای روز HSE تدوین قواعد و صدور مصوبه هیات مدیره در ارزیابی مناقصه گران و الزام مناقصه گران در احراز استانداردهای HSE-MS الزام پیمانکاران شرکت به احراز استانداردهای HSE-MS و IMS تدوین و اجرای طرحهای مقابله در شرایط اضطراری، آموزش جدی و کامل HSE کارکنان جدیدالاستخدام.

کلیدواژه ها:

حادثه ، تکوین ، ایمنی ، پیشگیری ، خطر