بهبود قابلیت بهره برداری گیاهان از عنصر غذایی فسفر با بکارگیری کشت مخلوط

فسفردر بسیاری از خاک ها یکی از مهمترین عناصر محدودکننده ی رشد گیاهان است. با توجه به منابع محدود تولید کودهای فسفره از طریق سنگ های معدنی، افزایش استفاده از فسفر در زمینه ای کشاورزی جهت افزایش تولید با محدودیت مواجه است. افزایش امکان بهره برداری از فسفر موجود در خاک میتواند یک راه حل جایگزین باشد. این موضوع میتواند با انتخاب ارقام مناسب با کارآیی بیشتر در جذب فسفر خاک و یا روش های مدیریتی جایگزین برای افزایش فراهمی فسفر در سیستم های زراعی اعمال گردد. از جمله روش های مدیریتی مهم دراین زمینه، کشت مخلوط میباشد. کشت مخلوط که به صورت کشت همزمان دو یا چند گونه در یک قطعه زمین تعریف میشود میتواند باعث افزایش بهره برداری از منابع محیطی از جمله عناصر غذایی شود. مهمترین شاخص ها در روابط بین گونه ای در کشت مخلوط، رقابت و تهسیل سازی می باشند. در صورتی که رقابت بیشتر از تسهیل سازی باشد در اینصورت کشت مخلوط مزیتی نشان نخواهد داد ولی بیشتر بودن تسهیل سازی نسبت به رقابت فواید کشت مخلوط را نشان می دهد. مطالعات نشان داده است که کشت مخلوط گیاهان خانواده غلات و لگوم، بهره برداری از فسفر توسط غلات را افزایش میدهد. چرا که لگوم ها قادرند ترکیبات حاوی فسفر مانند کربوکسیلات ها و فسفات از را به محیط ریزوسفر تراوش کنند. همچنین فعالیت فسفات از و تنوع جوامع باکتریایی حساس به هیدرولیز فسفر آلی در سیستم های کشت مخلوط بیشتر میباشد که این امر فراهمی فسفر را در محدوده ی ریزوسفر افزایش میدهد. از آنجا که تغییرات pH در محدوده ی ریزوسفر عامل تعیین کننده ای در فراهمی فسفر معرفی شده است ممکن است قابلیت جذب فسفر در محدوده ی ریزوسفر، تحت تاثیر کشت مخلوط غلات لگوم قرار بگیرد. چرا که گیاهان خانواده ی لگوم با تثبیت بیولوژیکی ازت و تراوش یونهای - +H و -OH توسط ترکیبات نیتروژنه، ممکن است pH را در ریزوسفر کشت مخلوط دچار تغییرات کنند. چنانچه اسیدیته محیط ریزوسفر متاثر از فعالیت گونه ی لگوم در کشت مخلوط تحت تاثیر قرار بگیرد، فراهمی فسفر هم با محدودیت مواجه میشود. با این حال، در شرایطی که گونه ی لگوم در کشت مخلوط تثبیت بیولوژیکی ازت انجام ئدهد و یا مقدار آن بسیار کم باشد، اسیدیته خاک تحت تاثیر قرار نمیگیرد. این شرایط با عدم تشکیل گره های تثبیت کننده ی ازت محقق میشود. برای مثال در شرایط استفاده از کود ازته، باقلا و نخود در کشت مخلوط گره های تثبیت بیولوژیکی ازت را تشکیل نمیدهند و یا در صورت تشکیل، گرهها تثبیت بیولوژیکی ازت را انجام نمی دهند. با این حال، در صورتی که میزان ترشح ترکیبات حاوی فسفر بیشتر از باشد، در مجموع فراهمی فسفر، بویژه برای گونه ی غیر لگوم، بیشتر میشود. در این زمینه، در کشت مخولط لوبیا معمولی و گندم دوروم، ترشح پروتون توسط گونه ی لگوم به اندازه ی 36 درصد افزایش می یابد ولی در مجموع میزان ترکیبات حاوی فسفر NaHCO3-P و NaOH-P در ریزوسفر کشت مخلوط به ترتیب 61 و 10 درصد افزایش نشان داد که نشان میدهد ترکیب گونه های های مختلف گیاهی در کشت مخلوط در نهایت باعث کاهش رقابت برای جذب فسفر میشود.

کلیدواژه ها:

رقابت ، عناصر غذایی ، فسفر ، کشت مخلوط