تاملی در منظر شهر اسلامی و ارتباط آن با ناظرنمونه موردی منظر ساباط در آران وبیدگل

منظر شهری امروز شهرهای ما دستخوش آشفتگیها و نابسامانیهایی است که آن را معضلی بزرگ در بعضی از شهرها کرده است. مقاله حاضر به بازشناسی منظر شهری از دیدگاه ایرانی- اسلامی و به تبع آن شناختن و باز یافتن الگوهایی در متن معماری و شهر سازی گذشته ایران می پردازد،که با بازشناسی این الگوها میتوان به منظر شهری با هویت و منطبق بر نیازهای جامعه امروز دست یافت . این مقاله درطی بررسی واژگانی و رجوع به معنا ،به معنای واژه نظر به عنوان ریشه منظر پرداخته وسپس با رجوع به قرآن ،به عنوان مهمترین منبع انسان شناسی در دین اسلام، جهت شناخت مواردی در منظر که مورد تاکید خداوند هستند تامنظر انسان قرار بگیرند ، هدف منظر از دیدگاه قرآن تبیین شد تا منظر شهری امروز ما نیز به عنوان منظری هدفمند مورد بازنگری ریشه ای قرار بگیرد. هدف منظر در شهر اسلامی از دیدگاه قرآن تذکر است و نمونه منظر متذکر در بافتهای قدیمی شهرهای ایران هنوز هم به چشم می خورد. در این مقاله منظر یک ساباط در شهر آران وبیدگل،به عنوان نمونه موردی انتخاب شده است. یکی از علل انتخاب این شهر این است که این شهر به علت قرار گرفتن در بنبست انتهای جاده کویر، بسیاری از خصوصیات کالبدی خود را حفظ کرده است. برای بررسی تاثیر ساباط بر انسان به عنوان منظر متذکر،حرکت انسان درسه بازه زمانی، تقسیم بندی شد و تاثیر محرک های گوناگون بر ادراک ناظرمورد بررسی قرار گرفت.در فرایند ادراک، برخورد اولیه با محیط بر اساس حواس پنجگانه و مهمترین آنها بینایی است که در فرایندبینایی ادراک اولیه توسط دستگاه بینایی انجام میگیرد که در تمامی انسانها به علت مشابه بودن ساختار چشم انسان یکسان است که منجر به دانش بوم شناسی بصری گردیده است. در مرحله بعد ادراک محیط به دانش و فرهنگ و ذهنیت و سایر عوامل شکل دهنده ادراکات ناظر بستگی دارد.در این مقاله منظر یک ساباط در آران و بیدگل، در سه بازه زمانی ، در دو مرحله ادراک یعنی مطابقت با ساختار چشم و مطابقت با دانش قبلی ناظر، به عنوان نمونه ای از منظر متذکر در بافت سنتی شهرهای ایران مورد تحلیل قرار گرفت

کلیدواژه ها:

منظر ، قرآن ، تذکر ، ناظر ، ساباط