تبیین هویت فرهنگی در تفکر اسلامی و نمود آن در شهر و معماری

انعکاس فرهنگ جامعه از یک سو و جهانبینی و اعتقادات مردم جامعه از سوی دیگر زمینههای تاثیرگذار درمعماری و شهرسازی در طول تاریخ بودهاند، که سهم هر کدام از این دو بال در معماری معاصر کشورمان، زمینه انجام پژوهشهایی با نگاههای متفاوت است. در مقاله حاضر قصد داریم از تعریف معماری، شهر، فرهنگ و هویت گذشته و از طریق بیان نوع نگاه به ارتباط جهانبینی و معماری در تفکر اسلامی، چگونگی توجه به فرهنگ به استناد منابع دینی، تعریف فرهنگ ایرانی و تبیین نقش اسلام در آن مسیری را برای تبیین چگونگی طرح مسائل هویتی و انعکاس آن در معماری و شهرسازی پیشنهاد دهیم، که مطابق تفکر اسلامی و به استناد منابع دینی انجام می شود. پاسخگویی به پرسش لزوم تجلی ویژگیهای هویتی جامعه در شهر و راههای کاربردی تجلی آن، به همراه منابع پیشنهادی استخراج ویژگیهای هویتی جامعه ایرانی هدف این پژوهش است. روش انتخابی کیفی بوده و با تکنیک جستجو در منابع دینی اسلامی و استدلال منطقی دادههای آنها و همچنین قیاس و استنتاج با دادههای منابع معماری که با دقت ویژه به جهان بینی اسلامی و یا توجه خاص به معماری سنتی ایرانی تنظیم شدهاند، انجام میپذیرد. نتیجه آن که محور اصلی هویت در فرهنگ ایرانی تفکر اسلامی است و برخی ویژگیهای معماری سنتی نیز، می توانند منبع استخراج مفاهیم قرار گیرند. در این میان توجه ویژه به انسان، انعکاس اصول بنیادی تفکر اسلامی مانند توحید به واسطه عواملی چون نظم، پرداختن به برخی زمینههای توصیه شده در اسلام مانند نشانهگرایی، بیان برخی از ارزشهای جامعه اسلامی مانند احسان، هدایت، تقوا، ذکر و مانند آنها مسیر درست تولید معماری با هویت اسلامی ایرانی معرفی میشود. معرفی راههای عملی و ویژگیهای کالبدی برای نمایش مبانی نظری بیان شده و مقایسه ویژگیهای معماری وشهر حاصل از تفکر اسلامی با معماری روز جهان نیز میآیند.

کلیدواژه ها:

معماری و شهرسازی اسلامی ، جهان بینی ، فرهنگ ، هویت ، نشانه گرایی ، انسان