جغرافیای تاریخی کهگیلویه و بویراحمد در دوران اسلامی

شناخت جایگاه یک منطقه در دورانهای گذشته جز با مطالعه جغرافیای آن منطقه در بستر تاریخی امکان پذیر نیست .با توجه به اهمیت جغرافیای تاریخی منطقه جنوب و جنوب غربی ایران، متأسفانه تاکنون به جغرافیای تاریخی کهگیلویه و بویراحمد از منظر باستانشناسی پرداخته نشده است. در مقاله حاضر جغرافیای تاریخی کهگیلویه و بویراحمد در سه دوره زمانی سدههای اولیه اسلامی، دوران اتابکان و تیموریان، و دوران صفویه تا پایان پهلوی مورد بررسی قرار میگیرند. تغییرات جغرافیایی و شناخت شهرهای مختلف این منطقه طی سدههای اسلامی و علل پیدایش و زوال آنها از مهمترین اهداف این پژوهش است. کهگیلویه و بویراحمد کنونی بازماندهای از ولایت کهگیلویه در متون تاریخی را در بر میگیرد و سراسر منطقهای که ازسال 1312 خورشیدی در فرمانداری کل کهگیلویه و بویراحمد و از سال 1311 خورشیدی استان کهگیلویه و بویراحمدنامگذاری شد در تمامی متون تاریخی و جغرافیایی دوره اسلامی با عناوینی چونزمجیلویه جبلجیلویه کوهگیلویه شناخته شده است. جایگاه این منطقه در دوره اسلامی به لحاظ شکلگیری شهرهایی همچون زیز، جومه،گنبدملغان و دهدشت که هر کدام در طی دوران خاصی از اهمیت، اعتبار و رونق برخوردار بوده اند به لحاظ شمار اندک پژوهشها و تحقیقات تاریخی و باستانشناسی کمتر شناخته شده است. از علل پیدایش شهرهای این منطقه میتوان به قرارگیری بر سر راه کاروانهای تجاری و زیست بوم غنی، و از علل متروک شدن آنها میتوان به عواملی همچون حملات اسماعیلیه و زلزلههای شدید اواخر سده پنجم ه . ق دوره سلجوقیان حملات افغان ها و لرهای چهاربنیچه در پایان حکومت صفویه و دوره زندیه اشاره کرد. این منطقه براساس متون تاریخی و جغرافیایی دوران اسلامی، پل ارتباطی خوزستان با فارس و خوزستان با اصفهان بوده است و پژوهشهای باستان شناختی نیز بر این امر صحه میگذارند.

کلیدواژه ها:

کهگیلویه و بویراحمد ، جغرافیای تاریخی ، دوران اسلامی