توانمندسازی روستاییان در مناطق محروم با تاکید بر عدالت توزیعی

از آنجا که برقراری عدالت اجتماعی و ارائه مطلوب و صحیح خدمات در بین اقشار جامعه یکی از مهمترین اقداماتی است که میتواند در ارتقای سلامت و رفاه جامعه نقش بسزائی ایفا نماید، بر همین اساس تحقق این آرمان، میتواند برای برنامه ریزان و متولیان امر، بسیار حائز اهمیت و ضروری باشد. چرا که توانمندسازی اجتماعی ضمن تقویت توانایی و مشارکت فردی، زمینه بهبود کیفیت زندگی، ارتقاء مادی، سیاسی و بسط مساوات و عدالت اجتماعی را فراهم میسازد. از سوی دیگر رشد و تکوین مفاهیمی چون استقلال، خوداتکایی و خودباوری که همگی در گرو توانمندسازی جوامع شکل مییابند، اهمیت بیش از پیش جایگاه نیروی انسانی در چرخه توسعه را روشن و نقش آفرینی آنان را در تحقق توسعه پایدار الزام آور میسازد. حال با عنایت نقش اثرگذار عدالت توزیعی و دسترسی مناسب به خدمات و امکانات در روند توسعه انسانی و سرزمینی یک کشور، این پژوهش درصدد است تا با رویکردی توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع اسنادی و اطلاعات آمارنامه مرکز آمار ایران در مقطع زمانی 1385-1365 به محاسبه ضریب پراکندگی امکانات و فرصتها در مناطق روستایی 10 استان تهران قزوین، یزد، همدان، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کردستان، خراسان شمالی و گلستان که به عنوان نمونه انتخاب گردیده اند بپردازد. یافته ها ضمن صحه بر پراکندگی ناموزون منابع و امکانات در مناطق مذکور بویژه در دسترسی به خدمات بهداشتی، زیربنایی و ارتباطی، نشان میدهد که مناطق روستایی استانهای مرزی به مراتب از عدم تعادل بیشتری رنج میبرند. تحلیل داده ها همچنین حاکی از آن است که ضریب دسترسی در مناطق مرکزی به طور میانگین نسبت به مناطق مرزی بیشتر است تا جایی که این امر منجر به خلق فرصتهای بیشتر در مناطق روستایی استانهای مرکزی گردیده است. بالا بودن ضریب باسوادی و اشتغال در بین روستانشینان استانهای مرکزی نیز خود موید رابطه معنیدار توزیع امکانات و توسعه انسانی است. حال با عنایت به نقش آفرینی روستا در فرایند توسعه ملی و ضرورت توجه ویژه به نیروی انسانی در مناطق روستایی و اذعان به عدم تحقق کامل عدالت اجتماعی در مناطق محروم روستایی با وجود خدمات شایان و بی منت نظام مقدس جمهوری اسلامی پس از پیروزی انقلاب، مبرهن است که راهبردها و خط مشی های اتخاذ شده بایستی مورد بازنگری و تجدیدنظر قرار گیرد. در همین راستا سیاست توانمندسازی اقشار پایین جامعه رویکردی است که میتواند اثرات سازنده ای در جهت محرومیت زدایی و ارتقاء کیفی توسعه سرزمینی داشته باشد. از آنجا که محرومیت ماحصل عدم تعادل در تعامل فرایندهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است واضح است که ارزشدهی بیشتر به مناطق محروم و قرار دادن عدالت توزیعی و بازتوزیع خدمات در دستور کار، در سایه نگاهی آینده نگر و توام با حس مسئولیت پذیری بیشتر، میتواند زمینه ظرفیت سازی، رشد منابع انسانی و توانمندسازی گروههای آسیب پذیر (در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و روانی) در مناطق محروم و دورافتاده را فراهم نماید.

کلیدواژه ها:

توانمندسازی ، روستاییان ، مناطق محروم ، عدالت توزیعی