مدل های قرآنی در تبیین "زیستن معنوی"

در قرآن برای بینان مفهوم انتزاعی زیستن معنوی (تحول و رشد معنوی) از استعاره های مختلفی استفاده شده است. برخی از این استعاره ها عبارتند از: «زیستن معنوی سفر است»، «زیستن معنوی حرکت از ظلمات به سمت نور است»، «زیستن معنوی یک زراعت است» و یا «زیستن معنوی تعبد و بندگی است» و «زیستن معنوی حرکت از چپ به راست یا از پایین به بالاست» ، « زیستن معنوی پالایش درونی است». بیشتر این استعاره ها خصوصاض استعاره «زیستن معنوی یک سفر است» بر اساس طرحواره حرکتی ساخته شده و برخی نیز بر اساس طرحواره قدرتی و جهتی بنا شده است. طرحواره، همانطور که بعداً توضیح خواهیم داد، چارچوب ذهنی است که بر اساس تجارب زندگی روزمره انسان درست می شود و مبنای ساخت استعاره های شناختی قرار می گیرند. از میان طرحواره های مذکور از طرحواره حرکتی (طرحواره راه)، شاید به دلیل قرابت بیشتر به ذهن، در تبیین استعاره ای زیستن معنوی بیشتر استفاده شده و مفاهیم مربوط به زیستن معنوی بیشتر بر اساس این طرحواره استعاره سازی شده است. از این رو حجم استفاده از استعاره «زیستن معنوی سفر است» در ادبیات عرفانی بیشتر از استعاره های دیگر است و این امر آفتی است برای درک درست و جامع از پدیده چند بعدی زیستن معنوی.