درک وفهم طراحی مسجد در پایه عملکرد فرهنگی، اجتماعی

مکتب و اندیشه اسلامی حامل پیام بندگی در محضر خالق هستی است .کشف حقیقت که آبشخور فطرت بوده و در انسان نهادینه شده است، بستر کمال گرایی انسان را مهیا می کند .طرح مایه کمال گرایی را در هنر عبودیت می توان جستجو کرد و هنرمند مسلمان اندیشه خویش را برای بیان این حقیقت به کار برده است .هنر و معماری اسلامی سعی نموده است توسط هنرمندان دانش و بینش محور، کشف صورت پدیده ها را به منصه ظهور گذارد و خلاقیت هنری را در ترویج اندیشه مادی و معنوی به کارگیرد. برای آن که مسجد بتواند جایگاه حقیقی خود را در جامعه محقق سازد، لازم است دو دسته کارکرد را به صورت همزمان تأمین نمایند: 1- کارکردهای آیینی 2- کارکردهای فرهنگی – اجتماعی؛ بسیاری از فعالیت ها به صورت همزمان هر دو کارکرد را در بردارند، به عنوان مثال برگزاری نماز جماعت از یک سو مراسمی آیینی است و از یک سوی دیگر کارکردهای فرهنگی – اجتماعی را نیز به همراه خود دارد .برآیند این دو کارکرد زمینه ساز اقبال عمومی و استقبال مردم از مساجد است، موضوعی که نوعی سرزندگی و شادابی معنوی را به همراه می آورد . در راستای شناخت این تغییرات، ابتدا شاخصه های کارکرد های فرهنگی - اجتماعی مسجد، با مطالعه مسجدالنبی واولین مساجد ساخته شده در زمان پیامبر شناسایی می شود .براین اساس چارچوب نظری تدوین شده با مقایسه طرح مسجد از نظر پیامبر با نمونه هایی از مساجد معاصر ایران مورد تحلیل قرار می گیرد .سپس بنابر یافته های این تحلیل، طرحی برای ارتقاء نقشه فرهنگی و اجتماعی مساجد در معماری و شهرسازی ایران پیشنهاد می شود .زمانی که مساجد برای انجام تنوعی از فعالیت های فرهنگی–اجتماعی مناسب سازی شوند، در شهرها و محلات در مرکز فعالیت های اجتماعی قرار می گیرند.

کلیدواژه ها:

کارکردهای فرهنگی مسجد ، فرهنگ مسجد ، طراحی مسجد ، مساجد معاصر ایران