در جستجوی شهر عدالت محور با تأکید و واکاوی مفهوم عدالت فضایی

شهر به عنوان موجودیتی فیزیکی و بستر زندگی انسان ها در تعامل، تماس و ارتباط تنگاتنگ، مستقیم و همه جانبه با شهروندان و کلیه ابعاد زندگی آنان قرار گرفته است. عدالت از جمله مفاهیم پایه ای حاکم بر تمامی جنبه های زندگی انسان و بنیادی ترنی اصل برای هر گونه رشد، توسعه و تعالی، از جمله توسعه انسانی است. از این رو، شهر و از آن ره شهر سازی نیز به این اصل اساسی وابسته بوده، بر آن تأثیر گذارده و از آن تأثیر می پذیرد. اما در دهه های اخیر، الگوهای توسعه شهری حاکم در سراسر دنیا و از جمله ایران، و به تبع آن رشد شتابزده شهرنشینی و شهرگرایی، توزیع نامتوازن فضا و جمعیت، تمرکز گرایی و برون زایی منجر به بی عدالتی و عدم تعادل در تمامی جنبه های فضایی، اقتصادی و اجتماعی شهرها شده است. بدین سبب امروزه عدالت در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، محیطی و ... آن، به عنوان هدفی لازم و نه کافی و یکی از مهمترین اهداف غایی در برنامه ریزی و طراحی شهری مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه اندیشه عدالت خواهی در جهان شاید قدمتی به درازای تمدن بشری داشته باشد اما اندیشه های جدید پیرامون عدالت اخیراً در برنامه ریزی شهری مطرح شده است که نیازمند واکاوی و بررسی بیشتر جهت کاربست نظری و عملی است. عدالت فضایی از جمله این مفاهیم است بر این اساس پژوهش حاضر ضمن معرفی نظریه شهر عدالت محور، می کوشد تا ابعاد مختلف آن را چه در بعد نظری و چه در عرصه عمل بکاود. لذا در راستای دستیابی به این هدف، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی مفهوم عدالت، عدالت در شهر، اهمیت آن در شهرسازی و برنامه ریزی شهری پرداخته، سپس با بهره گیری از مطالعات اسنادی سیر تحول اندیشه ها پیرامون عدالت و پس از آن عدالت فضای بیان می شود. در نهایت نیز پس از بیان اهمیت بعد و دیدگاه فضایی و نیز ارتباط این جنبه با عدالت، مفهوم عدالت فضایی از دیدگاه اندیشمندان حوزه های مختلف بیان و مقایسه می شود.

کلیدواژه ها:

عدالت ، شهر عدالت محور ، دیدگاه فضایی ، عدالت فضایی