بررسی ترکیب های شیمیایی اسانس اندام های مختلف گونه های Centaurea hyracanica Bornm. & Centaurea zuvandica (Sosn.)Sosn.

در جهان 1967 گونه centaurea گزارش شده است در ایران 74 گونه معرفی شده است که 37 گونه آن انحصاری ایران است (مظفریان 1375) . این گیاه در اکثر نقاط ایران پرورش می یابد و به صورت خودرو می باشد خواص درمانی زیادی دارد از جمله اینکه دارای ویتامین های B و E و A می باشد در مواردی برای ناراحتی های کبدی مصرف می شود گونه C. hyracanica در اواخر خرداد از منطقه پل سفید جمع آوری گردید گونه C. zuvandica در اوایل یرماه از منطقه فیروزکوه جمع اوری گردید. اندام های گیاهان تفکیک شده و در دمای محیط خشک شده و سپس به ذرات کوچک آسیاب شدند. در مرحله گلدهی نمونه ساقه همراه برگ، ریشه و گل آذین به تفکیک با روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند برای سناسایی ترکیب های اسانس از دستگاه های گاز کروماتوگرافی GC و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) استفاده شد. بازده اسانس بی رنگ ساقه و برگ، ریشه و گل اذین C. hyracanica به ترتیب 0/03%، 0/08% و 0/03% بود. در اسانس ساقه و برگ به ترتیب شناسایی شد که 74/2% کل اسانس را تشکیل می دادند. دو ترکیب قابل شناسایی نبود که جمعا 25/8 % از کل اسانس را به خود اختصاص می داد . بتا- اودسمول (%28/5) (b-eudesmol) و کاریوفیلن اکساید (%12/4) caryophyllene oxide مهمترین ترکیب های اسانس بودند در اسانس ریشه این گونه 9 ترکیب شناسایی شد که 73/6% کل اسانس را تشکیل می دادند شش ترکیب قابل شناسایی نبود که جمعا 26/4% از کل اسانس را به خود اختصاص می داد. مهمترین ترکیب های اسانس کاریوفیلن اکساید (%23/3) caryophyllene oxide، زد-7- هگزا دکن (%19/0) (z-7-hexadecene) و جرماکرن دی (13/5%) بودند بازده اسانس زرد کمرنگ ساقه و برگ و گل آذین C. zuvandica به ترتیب 0/15% و 0/01% بود. در اسانس ساقه و برگ 27 ترکیب شناسایی شد کخ 100/0% کل اسانس را تشکیل می دادند. تیمول (17/3%) ، جرماکرن دی (19/1%) ، میریستیسین (%11/5) (myristicine) و پولگون (%9/8) (pulegone) ترکیب های اصلی اسانس بودند. در اسانس گل آذین این گونه 17 ترکیب شناسایی شد که 74/5% کل اسانس را تشکیل می دادند. کارواکرول (27/7%) ، لینالیل استات (9/9%) ، اکتانال (octanol) (9/9%) و تیمول (5/7%) اصلی ترین ترکیب ها بودند.