معیارها و ضوابط سنتی مدیریت منابع روستایی در ایران

سنتها در عمل به مفهوم تکرار تجارب گذشته است که در مناطق روستایی به نسبت تمامی اعمال و اندیشه های جامع را در بر می گیرد. صرفنظر از اینکه بعضی از علمای علوم انسانی سنتی بودن و رفتار سنتی را عامل عمده عقب ماندگی روستاییان می دانند و بعضی دیگر با سیر در زوایای سنتهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع مختلف روستای کشور به این باور رسیده اند که هرچند بعضی از سنن اجتماعی روستاییان منطبق با زمان نیست و حتی بعضی از عوامل عمده فرار روستاییان از محیط محسوب می شود سنن اقتصادی و اجرایی انان در مدیریت منابع پیرامون دارای چنان معیارها و ضوابطی است که رعایت آنها می تواند برای اعصار و قرون کلید حل معمای جلب مشارکت آنها در جریانات آینده توسعه محیط های آنان قرار گیرد و حتی عدم رعایت آنها توسط برنامه ریزان و مجریان توسعه روستایی علاوه بر عدم توانایی در جلب مشارکت روستاییان موجب عدم حفاظت ان برنامه ها و تخریب انها نیز خواهد شد. از جمله سنتهای کاربردی روستایی در مناطق خشک جهان و از جمله در بخش وسیعی از کشور ایران سنتهای مربوط به کشف، استحصال، حفاظت و بهره برداری از منابع آب کم است که سابقه ای بس کهن در این سرزمین دارد و برای هر مورد در مدیریت منابع آب اعم از حفر و لایروبی قنوات و انهار ، تقسیم آب رودخانه های بزرگی چون زاینده رود ، چشمه ها، و منابع آبی کم وان و مدیریت آب در مزرعه ، الگوهای مدیریتی و معیارها و ضوابطی اعمال می شود که تقربا در اکثر مناطق مشابه صرف نظر از جرئیات آنها به گونه ای با فطرت انسان سازگار و منطبق است. موضوع این مقاله مشارکت سنتی در بازسازی یک سد بزرگ قدیمی بر روی رودخانه زاینده رود است که بر اساس اسناد به دست امده در سال 1308 شمسی بر اثر سیلاب خراب شه (بند شانزده ده) و حقایه داراین بدون دخالت دولت و بر اساس سنتهای مشارکتی خود در مدیریت منابع روستایی طی مدت چهار ماه آن را بازسازی نموده و بهره برداری مجدد از آن را آغاز کرده اند. این سند بازسازی و توسعه سنتی در جمع اندیشمندان حاضر در همایش به نقد و موشکافی گذارده می شود شاید برای جلبه مشارکت روستاییان در برنامه های توسعه آینده راهی گشوده شود.