بررسی تطبیقی تعبیرپذیری احد نزد افلوطین و مقام ذات نزد ابن عربی

سال انتشار: 1391
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 550

فایل این مقاله در 16 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_ORJ-1-1_004

تاریخ نمایه سازی: 9 اسفند 1393

چکیده مقاله:

تأکید بر تعالی و تنزیه خدا و محدودیتهای معرفتی و زبانی نوع خاصی از الهیات به نام الهیات سلبی را شکل داده است؛ الهیاتی که در آن حدود و اوصاف امکانی از خدا سلب گشته و زبان سلب، تنها زبان درخور ساحت ربوبی است. برخی صاحبنظران، افلوطین، ابن میمون، قاضی سعید قمی، ملارجب علی تبریزی و ابن عربی را از طرفداران الهیات سلبی معرفی کردهاند. در این جستار به آرای دو متفکر، یعنی افلوطین و ابن عربی در باب احد و ذات الهی اشاره میشود؛ احد افلوطین نه به زبان می آید و نه اندیشه به او راه شایسته احد نیست. در عین حال افلوطین خویش را « او » مییابد و هیچ اسمی حتی نام را بهترین نام برای او تلقی میکند و در « واحد » و « احد » ناگزیر به نامگذاری احد میبیند و مواضعی به مصحح برخی نامهای احد اشاره کرده است. در عرفان ابن عربی نیز، اصطلاح اسم، همان ذات الهی به اعتبار صفت، تجلی و تعین است، بنابراین در تعریف اسم، خروج از مقام ذات و تنزل از آن مطرح است و ذات به حسب ذات هیچ اسمی نخواهد داشت؛ از اینرو نزد ابن عربی ذات الهی، مقام لا اسم و لا رسم تلقی گشته و متعلق هیچ گونه شناختی نیست، اما در مواضعی، ابن عربی آن ذات بینشان را با اوصاف و احکام سلبی توصیف کرده و در مواردی با عناوینی از جمله مطلق، واجب و وجود مطلق از آن یاد نموده است که در تبیین آن میتوان به تمایز اسمای حقیقی و غیر حقیقی و اسمای محدود کننده و غیر محدود کننده اشاره کرد، نکته شایان توجه در این مقاله نشان دادن این مطلب است که افلوطین و ابن عربی از سه بعد الهیات سلبی، یعنی بعد وجود شناختی، معرفت شناختی و زبانی، حداقل در محور زبان، فاصله گرفته و نوعی زبان ایجابی را در ساحت سخن گفتن از خدا در پیش میگیرند؛ از اینرو بخشی از جستار حاضر به تبیین نامگذاری حقیقتی بی نام از سوی افلوطین و ابن عربی میپردازد.

نویسندگان

شهناز شایانفر

استادیار، دانشگاه الزهرا