گالی های ناشی از قنات های رها شده در دامغان

به منظور مقاله با خشکسالی و بهره برداری بهینه از حداقل منابع آب زیر زمینی موجود در مناطق خشک و نیمه خشک ایران، قنات ها توسط ایرانیان قدیم طراحی شدند و در طی سالیان متمادی بعنوان مهمترین و اساسی ترین روش بهرهب رداری آب در این مناطق مورد استفاده قرار گرفته اند. به منظور حفاظت و نگهداری از اینقنات ها، نظارت و بازبینی دائم از آنها صورت گرفته و در صورت نیاز ، مرمت و لایروبی می شده اند. و لیکن با گذشت زمان و توسعه فرهنگ استفاده از چاههای نیمه عمیق و عمیق در مناطق مختلف، بهره برداری آسان و سریع از منابع آب زیر زمینی گسترش یافت و کم کم استفاده از قنات کاهش پیدا نمود. بطوری که بسیاری از قنات ها رها شده و متروک گردیدند. رها شدن قنات و گرایش به استفاده ازچاهها علاوه بر اثرات منفی بر ابهای زیر زمینی، منجر ب تخریب اراضی حاشیه این قناتها شده و یاخواهد گردید. که غالبا دارای رسوبات کواترنر واریزه ای دانه درشت می باشند. تمرکز هرز آبها و هدایت آنها به داخل چاههای قنات، نقطه عطف ایجاد فرسایش گای در دشتها بوده و به مرور زمان حجم قابل ملاحظه ای از هرز آبها به داخل این گالی منتقل شده و منجر به توسعه آنها می گردند. در این مقاله سعی شده است مواردی از این گونه قناتهای رها شده که منجر به ایجادگالی و توسعه آنها در مناطقی از استان سمنان شده اندمعرفی گردیده و ضمن شناسایی این گونه مناطق، خطرات ناشی از گسترش آنها نیز تا حد ممکن ارزیابی شده است. قناتهای مورد نظر عموما در محدوده چاهکهای خود منجر به گسترش گالی شده اراضی حاشیه را تخریب نموده اند. همچنین با توجه به ماهیت توسعه گالی ها و جنس اراضی تحت تاثیر آنها درمناطق مورد بررسی، گسترش آنها نسبتا شدید بوده و به مرور اراضی حاشیه از انتفاع خارج شده اند و حتی جاده های دسترسی منطقه نیز تخریب گردیده اند . از طرفی بدلیل قرارگیری این قناتها در حاشیه روستاها و بعضا اراضی کشاورزی موجود، خندقهای ناشی از آنها خطر جدی برای اراضی مذکور بوجود آورده اند که لزوم بررسی دقق تر و برنامه ریزی مناسب جهت کنترل آنها را اجتناب ناپذیر می نماید.

کلیدواژه ها:

قنات ، متروک ، فرسایش ، گالی