اثرات زیست محیطی پس از احداث سدها

بشر تاکنون بیش از 200 سال تجربه در سد سازی دارد و امروزه هیچ طرح و توسعه آیی مورد پذیرش نیست مگر آنکه در مسیر توسعه پایدار و رعایت جنبه های زیست محیطی باشد ..همان طور که می دانیم تا چند سال آینده جهان با بحران بی آبی کم سابقه ای در طول عمر خود مواجه خواهد شد که دانشمندان سعی داشتند با ارائه روش هایی به ذخیره آب بپردازند و از هدر رفتن آن جلوگیری کنند و این امر و در کنار آن تولید انرژی از آب موجب پیدایش علم مهندسی سد شده است. پیشرفت کشور در زمینه سد سازی مورد تحسین است و ضرورت احداث سد برای تا مین آب شرب، توسعه کشاورزی،تولید برق، آبیاری، پرورش ماهی، گردشگری و ده ها استفاده سودمند دیگر تردید ناپذیر است. البته قدمت سد سازی در جهان به هزاره های پیشین می رسد و در ایران، سد ذوالقرنین معروف به اسکندر یکی از قدیمی ترین سازه های ذخیره آب در دنیا می باشد. در مطالعه و احداث سدها ضرورت دارد علاوه بر کلیه شرایط و ساختار زمین شناختی سدها، شرایط اکولوژیکی منطقه و رودخانه و موجودات آن که در واقع رو خانه متعلق به آن ها و خانه و زندگی آن هاست مورد توجه قرار گیرد. امروزه تغییرات آب و هوایی و همچنین آلودگی های زیست محیطی در دنیا و ایران بسیار مورد توجه قرار گرفته است. سدها داراییکی از مهم ترین نقش ها در بارگیری منابع آب می باشند و همچنین تأثیرات مثبت و منفی زیادی بر اکوسیستم در کنار فوایدی نظیر کنترل رژیم جریان ,کنترل سیلاب , ذخیره آب و تولید انرژی با خود به همراه دارند.علیرغم منافع بسیار آن ها در زمینه های اجتماعی و زیست محیطی لازم است تا اثرات منفی در راستای توسعه پایدار به حداقل برسند.این تأثیرات و راه حل های آن ها در حوزه ارزیابی تأثیرات زیست محیطی مورد بررسی قرار می گیرند. در گذشته برای ساخت سدها و نیروگاه های به رقابی فقط به توجیه اقتصادی طرح توجه می شد ولی امروزه مطالعات ارزیابی زیست محیطی سدها یکی از موارد لازم برای گرفتن مجوز ساخت یک سد تلقی می شود که این ارزیابی ها نیز خود به روش های استانداردی نظیر روش ICOLD باید صورت بگیرند.از آنجایی که تأثیرات هر سد منحصر به فرد و مرتبط با ساخت گاه آن بوده این مطالعات باید به بررسی تأثیرات کوتاه مدت (حین ساخت)،میان مدت (هنگام بهره برداری) و بلند مدت بپردازند. با توجه به اقلیم ایران ساخت سد در این کشور لازم به نظر می رسد که منجر به ذخیره آب برای استفاده کشاورزی خانگی و صنعتی و تولید برق شده و به همین دلیل برای توسعه اجتماعی - اقتصادی لازم می باشند. در این مقاله به بررسی اثرات مثبت و منفیزیست محیطی احداث سدها در ایران و جهان با توجه به تحقیقات و آمارهای اخیر پرداخته شده است . ارزیابی و فهم این نکات به مدیریت کارآمد منابع آب در آینده کمک شایانی خواهد نمود.

کلیدواژه ها:

سد ، اثرات زیست محیطی ، اکوسیستم