درک مشترک معماران و مهندسین سازه از بافتهای تاریخی، رسالت ها و چالش ها

از روزی که بشر با دانش ابتدایی خود نخستین سرپناه را با هدف پناهجویی در مقابل رخدادهای طبیعی و حافظت خویش در برابر آثار آزاردهنده محیط پیرامون پی نهاد تا روزگار حاضر که تقسیم وظایف و گستردگی فعالیت ها وجود و حضور طیف وسیعی از علوم و حِرُف گوناگون در عرصه ساختمان سازی را اجتناب ناپذیر ساخته، زمان قابل توجه و تجربیات گسترده ای پشت سر گذاشته شده اند. امروزه در بهینه سازی سامانه های ساخت و ساز و نظارت و اجرای طرحهای مرتبط با این نظام، قریب به 1000 شاخه تخصصی قابل تشخیص است که با احتساب زیر شاخه ها و زیر بخش های اصلی و فرعی مرتبط با آن بیش از 10000 حرفه مختلف فعالیت دارند. بدیهی است تنوع در شاخه های دانش و ایجاد مشاغل و حرفه های متفاوت عمق و غنای بیشتردر نگاه و رویکرد کلی و اقدامات و تلاش های اجرایی در زمینه ساخت و ساز را به همراه داشته است، اما شکاف و تفاوت های بارز در بینش و چگونگی رویکرد و نگاه به موضوعات و مسائل پیش رو و نیز اختلاف سلیقه و تفاوت روشهای عملیاتی میان این شاخه های علمی و حرفه ای، در بسیاری موارد چالش ها و تضادهایی جدی در عرصه عمل پدید آورده و بعضا موجبات جدایی مسیر و کندی و توقف روند اجرایی و عملیاتی گردیده است. یکی از مهم ترین و رایج ترین مصادیق این اختلاف و تفاوت، معماران و مهندسین سازه اند که حضور هر دو این گروههای تخصصی در روند ساخت ضروری، اما تفاوت دیدگاههای آنان نیز بعضا چالش برانگیز است. ابنیه و بافتهای تاریخی و چگونگی مواجهه و برخورد فنی با آنها در زمره مهمترین موضوعات مورد اختلاف می باشند که در مواردی این اختلاف نظر به اوج خود رسیده و روند بررسی و اقدامات را مختل می سازد. اصولا چرا باید برخی از ابنیه و بافتهای تاریخی را حفاظت و مرمت نمود؟ کدام ارزشها و کدامین اصول در نگاه و رویکرد فنی به بافتهای تاریخی لازم الرعایه و واجب الاجرا هستند؟ چرا و چگونه باید بنای تاریخی و بافت ارزشمند میراثی را از گزند آسیبهای فنی و سازه ای مصون نگاه داشت و در عین حال هویت و شخصیت معماری آنرا نیز حفاظت نمود؟ این سؤالات و دهها سؤال دیگر و پاسخهای متفاوت معماران و مهندسین عمران به آنها زمینه ساز بسیاری از اختلافات و عدم تفاهم ها در رویکرد به موضوع بافت تاریخی است. این نوشتار در پی آن است که ضمن مروری بر روند تاریخی تعامل و پیوند هنر و فن در عرصه ساختمان و بررسی زمینه های جدایی آنها در طول زمان، اصول و مبانی حضور و دخالت فنی در بافتهای تاریخی و شاخص ها و معیارهای مشترکی که مهندسین سازه و معماران در حفاظت و مرمت بافتهای تاریخی باید رعایت نمایند را مورد بررسی قرار داده و بر نقش تعیین کننده هماهنگی و ایجاد زبان مشترک میان این دو حرفه مهم در مواجهه با ابنیه تاریخی تاکید نماید.