بررسی تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشت میان آب شوشتر از نظر شرب با تحیل زمین آماری و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS

امروزه آب زیرزمینی در اکثر نقاط جهان از اهمیت بالایی در جهت تامین آب شیرین برخوردار است. آب های زیرزمینی بیشترین نقش را در تامین آب شرب به عهده دارند. افزایش جمعیت و در نتیجه آن افزایش بهره برداری از این منابع ارزشمند باعث شده است که نه تنها کمیت منابع آب زیرزمینی کاهش یابد، بلکه کیفیت این منابع نیز رو به نامناسب بودن پیش رود. بنابراین با توجه به محدود بودن منابع آب زیرزمینی، استفاده بهینه از این منابع مورد توجه محققین قرار گرفته است. بررسی تغییرات مکانی پارامترهای کیفی آبهای زیرزمینی در شناخت وضعیت کیفی آبخوان، منابع آلوده کننده و تعیین مناسب ترین راهکارهای مدیریتی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. روشهای زمین آماری و GIS می توانند در این راستا ابزار مفیدی باشند. در این مقاله، توزیع آلاینده هایEC ، TH و pH در سطح آب های زیرزمینی دشت شوشتر- میان آب در استان خوزستان با استفاده از روش معین عکس فاصله (IDW) و روش های زمین آماری توابع شعاعی(RBF)، تخمین گر موضعی(GPI)، تخمین گر عام(LPI) و روش کریجینگ معمولی (Ordinary Kriging) در نرم افزار Arc GIS مورد ارزیابی قرار گرفت و نقشه های پراکنش مکانی هر کدام تهیه گردید. بر این اساس نمونه های آب زیرزمینی 13چاه مورد بررسی قرار گرفت. پس از بررسی واریوگرام و مشخص شدن مکانی بودن تغییرات پارامترهای مورد بررسی، اقدام به میان یابی پارامترها به روش های مختلف فوق-الذکر شد و با استفاده از روش اعتبارسنجی متقابل(Cross Validation) و ریشه دوم میانگین مربع خطا(RMSE)، بهترین مدل ارزیابی با کمترین مقدار RMSE انتخاب شد. نتایج نشان داد که پارامتر EC با استفاده از روش عکس فاصله کمترین مقدار RMSE را داشته اند و پارامترهای PH، TH با استفاده از روش تخمین گر توابع شعاعی کمترین مقدار RMSE را داشته اند و جهت تهیه نقشه توزیع مکانی پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی از این روش ها استفاده شد. با توجه به استاندارد آب آشامیدنی سازمان بهداشت جهانی و نقشه های بدست آمده از زمین آمار، نتایج نشان داد که پارامتر pH در کل دشت برای شرب بدون محدودیت هست و مقدار پارامتر EC در دو چاه مهدی آباد، کنارپیر در جنوب دشت و مرکز و شمال غربی دارای محدودیت است که ناشی از فعالیت های کشاورزی در این منطقه است. در اکثر چاه های دشت مقدار TH بدون محدودیت است. دلیل روند کاهش کیفیت آب زیرزمینی برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و حفر چاه های غیرمجاز و گسترش فعالیت های کشاورزی و صنعتی است.

کلیدواژه ها:

تغییرات مکانی ، زمین آمار ، میان آب-شوشتر ، میانگین مربع خطا