روابط خارجی ایران در دوره زندیه

عواملی که موجب تداوم و بقای ایران در اوایل قرن ۱۹ شدند بیشتر خارجی بودند تا داخلی یعنی رقابت امپراتوری روسیه و عثمانی که از دول همسایه ایران محسوب میشدند خواهی و نخواهی باعث کاهش تهدیدات ایشان نسبت به کشورمان گردید.اما این اوضاع در طول قرن ۱۹ کاملاً تغییر یافت و بگونه ای دیگر هویدا شد. از نظر روابط خارجی ایران با قدرتهای اروپایی در طول دوره حکومتی زندیه، این سالها دوره ای انتقالی محسوب می شود. یعنی با فتح بصره بوسیله قشون زندیه و فتوحات پیشین رو سیه نخستین نشانه های اضمحلال امپراتوری عثمانی آشکار گردید و دولت روسیه در قفقاز یه پایه های تسلطش را استوار ساخت و خواستار تصرف دریای خزر همانند دریای سیاه شد،پس برای رسیدن به این آرزو که از اهداف متعالی سیاست پترکبیر محسوب میشد شروع به اعمال فشار بر دولت ایران نمود. همچنین پس از هفت سال کشمکش در این سالها بریتانیای کبیر توانست بر هندوستان غلبه کند و در خلیج فارس جای هلندی ها را بگیرد و برای خود باب روابط تجاری با ایران را بگشاید. درفاصله سالهای میان ۱۷۴۹ تا ۱۷۷۹ م روسیه تقریبا بریتانیا را از صحنه تجاری دریای خزر بیرون کرد اما دولت انگلیس در خلیج فارس بر دیگر حریفان خود پیروز شد و هلند را به ناگهان از منطقه بیرون راند.دولت های فران سه و روسیه که هیچ یک با کریم خان مراوده دیپلماسی نداشتند در بصره و رشت همچنان کنسولهایی دایر کردند و بر منافع تجاری_ بازرگانی خویش نظارت داشتند و تحولات منطقه را به دول متبوع خود گزارش میدادند. همه این عوامل برای آن که موقعیت ایران را در چشم نسلهای آینده از حالت رخ پشت صحنه بازی شطرنج(مساله شرق و اهمیت آن) به سرباز مدافع خط مقدم بازی تبدیل سازد در کنار هم فراهم آمدند و نهایتا تغییرات سیاسی در ثقل مراکز بازرگانی تحولات دیگری به بار آورد.

کلیدواژه ها:

روابط خارجی ، حکومت زندیه ، مساله شرق و اهمیت آن ، تغییرات سیاسی در ثقل مراکز بازرگانی