کارایی برخی از شاخص های کمی در گزینش ارقام و لاین های سویا در شرایط تنش خشکی نواحی خزر با استفاده از تجزیه به عامل های اصلی

این پژوهش به منظور بررسی کار ایی و تعیین مناسبترین شاخص های کمی مورد استفاده در برنامه گزینش مقاومت به خشکی 16 لاین پیشرفته و رقم سویا طی دو سال زراعی 86-1385 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی مغان انجام شد . آزمایش تحت شرایط خشکی (قطع آبیاری در مرحله گلدهی ) و معمولی (آبیاری کامل )، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دو آزمایش مجزا، انجام شد. پنج شاخص متفاوت خشکی تحت عناوین SSI، (شاخص حساسیت به تنش )، STI، (شاخص تحمل به تنش)، TOL (تحمل)، MP (میانگین حسابی عملکرد) و GMP (میانگین هندسی عملکرد) محاسبه و مورد استفاده قرار گرفتند . ضرایب همبستگی، نمودار پراکندگی و تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که دو شاخص STI و GMP مناسب ترین شاخص ها برای ارزیابی مقاومت به خشکی در سویا بوده و می توانند ارقام دارای عملکرد بالا در هر دو شرایط را شناسایی نمود. در این مطالعه مشخص گردید که ژنوتیپ های HS 95-4118 و L75-6141 به ترتیب با STI برابر با 1/119 و 1/008 متحمل ترین ژنوتیپ ها در هر دو محیط تنش و بدون تنش می باشند. بررسی میزان متوسط عملکرد این ژنوتیپ ها در شرایط نرمال به ترتیب 6849 و 7103 کیلوگرم در هکتار بود. متوسط عملکرد در شرایط تنش به ترتیب 4993 و 4338 کیلوگرم در هکتار ثبت گردید . لذا می توان از آنها به عنوان ارقام مقاوم به خشکی نام برد. لذا نتایج حاصل از شاخص STI مطلوب تر از سایر شاخص ها به نظر می رسد. براساس این شاخص ژنوتیپ های KS 3494 و Hobbit x D.P.x که کمترین STI را (به ترتیب با 0/219 و 0/284) داشتند، دارای کمترین متوسط عملکرد در هر دو شرایط نرمال ( 3075 و 4742 کیلوگرم ) و تنش ( 2179 و 1834 کیلوگرم ) می باشد که همبستگی مثبت بین این داده ها و STI بیانگر مفید بودن استفاده از شاخص STI در این آزمایش می باشد. از سوی دیگر ژنوتیپ های مذکور در هر دو محیط نرمال و تنش خشکی دارای پتانسیل محدود و نامطلوب بوده اند .ژنوتیپ ویلیامیز (شاهد منطقه) دارای پتانسیل مطلوب در شرایط نرمال و پتانسیل نامطلوب در شرایط تنش خشکی می باشد. ارزیابی شاخص ها ی مقاومت به خشکی با استفاده از مولفه های اصلی نشان داد که دو مولفه اول با 99/5 درصد می توانند کل تغییرات بین شاخص ها را توجیه می کند. بطوریکه مولفه اصلی اول با شاخص های MP ،TOL ،SSI ،Yp و GMP همبستگی مثبت و برای شاخص STI رابطه منفی نشان با توجه به اینکه مولفه های اصلی به صورت مستقل از هم بوده وهرکدام جنبه های متفاوتی از متغییر ها را ارئه می نماید . مولفه اصلی دوم همبستگی بالایی با شاخص های Ys و STI نشان داد.

کلیدواژه ها:

تنش خشکی ، سویا ، عملکرد و شاخص های مقاومت