بررسی سیتوژنتیکی جنس Cirsium از تیره گل آفتابگردان در ایران

مطالعه پوشش گیاهی و بررسی توده های بومی و گونه های وحشی با توجهبه نقش آنها در شناخت ذخایر ژنت کیی کشور از ارزش زیادی برخورداراست. جنس Cirsium کیی از جنسهای بزرگ تیره گل آفتابگردانمی باشد. این جنس در دنیا 250 الی 300 گونه چندساله، دوساله وبندرت کیساله خاردار تش یکل می شود که پراکنش این جنس در نواحینیمه بیابانی تا عرضهای شمالی می باشد لذا کی جنس متعلق به قلمروهولارکت کی محسوب می شود. این جنس در ایران عمدتا در نوار شمالی تامرکزی کشور رویش دارد و کی عنصر ایرانی – تورانی محسوب می شود.مرکزتنوع زیستی این جنس در ایران منطقه آذربایجان بوده و در شیبهایجنوبی البرز تا خراسان کشیده می شود. در این تحقیق 21 جمعیت از17 گونه متعلق به پنج بخش این جنس از استانهای مختلف کشورموردمطالعه قرار گرفته است. بر اساس گزارشهای موجود عدد پایه کروموزومیاین جنس X=17 می باشد و حدود 69 % گونه های این جنس دیپلوئید2n= 2x=34 حدود 20 % گونه ها تتراپلوئید 2n=4x=68 می باشد.سه گونه C.vulgare, C. elodes و C. lappaceum تتراپلوئید و بقیهگونه های مطالعه شده دیپلوئید می باشند. عدد کروموزومی 5 گونه وسطح پلوئیدی دو گونه،گزارش وجود کروموزوم B در 12 گونه، پدیدهسیتوم کیس در 5 گونه،پدیده ترانسلوکاسیون و تش یکل کوادری والانتدر 5گونه دیپلوئید و نقش تغ ییرات ساختمانی کروموزوم ها در گونه زائیجنس و تش یکل گامتهای کاهش نیافته در دوگونه برای نخستین بار دردنیا گزارش می شود. بررسی رفتار کروموزوم ها در طی تقسیم میوز درهمه گونه ها برای نخستین بار گزارش می شود و صفاتی نظیر میانگینتش یکل بیوالانت میله ای، بی والانت حلقوی، کوادری والانت، یونی والانت،فرکانس تش یکل یکاسمای میانی، یکاسمای انتهائی و یکاسمای کل درسلولهای مادر دانه گرده در حال انجام تقسیم میوز در مرحله دیا یکنزپروفاز میوز I مورد مطالعه و آنالیز قرار گرفت. بیشترین میزان بی والانتحلقوی و کمترین میزان بی والانت میله ای، بیشترین میزان یکاسمایانتهائی و یکاسمای کل در جمعیت اراک گونه C. arvense ؛ بیشترینمیزان تش یکل یکاسمای میانی و کوادری والانت در جمعیت منجیل گونهC. congestum مشاهده می شود.باروری گرده در این جنس بیش از%97 می باشد. بیشترین درصد باروری در گونه C. spectabile به میزان%99/9 و کمترین میزان باروری گرده در گونه C. arvense مشاهدهمی شود.