مدیریت بحران افت سطح آب‌های زیرزمینی و مخاطره فرونشست سطح زمین در دشت‌های ایران

خشکسالی و افت بی‌رویه سطح آب‌های زیرزمینی یکی از بلایا و معضلات مهم کشور ایران در چند سال گذشته می‌باشد و ضمن متفاوت بودن با دیگر حوادث طبیعی از قبیل سیل، طوفان و زلزله، خسارات زیادی به زندگی انسان و اکوسیستم‌های طبیعی وارد ‌آورده است. عمده این تفاوت‌ها ناشی از تأثیر تدریجی خشکسالی طی یک دوره نسبتاً طولانی، عدم امکان تعیین دقیق زمان شروع و خاتمه و وسعت جغرافیایی تأثیر آن می‌باشد. حال آنکه با افزایش جمعیت، برداشت بی رویه از منابع آب‌های زیرزمینی و عدم مدیریت مناسب، امروزه شاهد آسیب‌های فراوان ناشی از آن می‌باشیم. یکی از این آسیب‌ها، پدیده فرونشست زمین می‌باشد که ناشی از خشکسالی و افت سطح آب زیرزمینی در اغلب دشت‌های ایران پدیدار شده است. در این مقاله با انجام مطالعات و تحقیقات گسترده در سطح کشور به بررسی جامع وضعیت افت سطح آب‌های زیرزمینی و مخاطره فرونشست سطح زمین با در نظر گرفتن عوامل اساسی اثرگذار و آسیب های ناشی از آن پرداخته شده است. همچنین سعی شده برای درک و تفهیم بهتر موضوع، چند نمونه از مطالعات موردی انجام شده توسط نویسندگان، ارایه و مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد؛ و در نهایت با شناسایی عمده پارامترهای موثر و نظر به روند بحرانی کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و برداشت‌های بی رویه و همچنین آسیب‌های ناشی از نشست سطح زمین، راهکارهای مدیریتی مناسب در جهت کنترل و مقابله با این بحران ارایه شده است. نتایج بدست آمده (برداشت و افت بیش از اندازه سطح آب زیرزمینی به خصوص در چند سال گذشته، وقوع پدیده فرونشست و پدیدار شدن شکاف در ساختمان‌ها و زمین‌های کشاورزی و ...) نشان دهنده‌ی آن است که در صورت ادامه روند کنونی و عدم انجام اقدامات جدی و عملی جهت کاهش برداشت‌های بی رویه در استان‌هایی همچون فارس، چهارمحال و بختیاری، کرمان، هرمزگان و ... در آینده ای نزدیک با پیامدهای زیست محیطی و مشکلات اقتصادی و اجتماعی مواجه خواهند شد.

کلیدواژه ها:

مدیریت بحران ، فرونشست ، افت سطح آب زیرزمینی ، دشت‌های ایران