بررسی اثر تنش خشکی بر برخی از پارامترهای فیزیولوژیکی و رشد گیاه ریحان

ریحان با نام علمی Ocimum basilicum از خانواده نعناییان وگیاهان علفی یکساله و معطر است )امید بیگی، 6831 ( در بین عوامل بازدارنده محیطی بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی، باغیو دارویی خشکی مهم ترین عامل کاهش تولید ، بخصوص در مناطقخشک و نیمه خشک به شمار می رود ) Raddy et al., 4002 (. آب ناکافی یک محدودیت بزرگ برای تولید محصولات در سراسر جهان بهشمار می رود . از این رو درگیاهان دارویی نیز با توجه به اهمیت اهلی کردن و کشت زراعی آنها، گزینش ارقام مقاوم به خشکی الزامی به نظرمی رسد Bajji, et al.,. 4006.) (. از آنجا که گیاهان طی دورهرشد با تنشهای متعدد محیطی ازجمله تنش خشکی مواجه میشوند، مطالعه آثار تنش خشکی برویژگیهای فیزیولوژیکی گیاه در انتخاب ارقام مقاوم به خشکی وهمچنین ذخیره و مصرف کارآمد آب، مؤثرخواهد بود . هر یک از این تنشها میتوانند با توجه به میزان حساسیت و مرحله رشد گونه گیاهی تغییرات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی، بیو شیمیایی و مولکولی متعددی را در گیاهان سبب شوند که این امرسبب بازدارندگی شدیدی در رشد گیاه و در نتیجه سبب کاهش محصول می شود (Imam & Zavarehi, 4002) . خشکی در بین عوامل ایجاد کننده تنشزای زنده )بیماریها، آفات، علف های هرز( وغیرزنده ) خشکی، شوری، سرما، گرما، غرقابی( تنهایی مسبب 22 درصد از کاهش عملکرد گیاهان زراعی در نقاط مختلف جهان بوده است .(Kafi et al., 4002) تنش خشکی در حقیقت کاهشپتانسیل آب خاک است . در چنین شرایطی گیاه به منظور ادامه جذب آب و بقای خود، از طریق تجمع ترکیبات اسمزی از جمله پرولین وکربوهیدراتهای محلول، پتانسیل اسمزی خود را کاهش میدهد و یابه عبارت دیگر، تنظیم اسمزی انجام می دهد .(Imam & Zavarehi, 4002) گیاه با تجمع پرولین، پلی آمین، ترهالوز، افزایش فعالیت آنزیمی نیترات ردوکتاز، افزایش ذخیره سازی کربوهیدراتها و پروتئین سازی می تواند در برابر تنش ایجاد شذه مقاومت کند (Hong , 4000) . پرولین احتمالاً رایجترین و گستردهترین اسمولیتی است که در بسیاری از گیاهان بهعنوان پاسخ طبیعی و ذاتی گیاه بهتنشهای اسمزی و خشکی تولید میشود . ( Miller et al., 4002 ) تنش خشکی تولید گونه های فعال اکسیژن شامل سوپراکسید، پراکسید هیدروژن ، هیدروکسیل ، اکسیژن منفرد را تحریک میکند Bian , &Jiang, 4002) ( . فعالیت این گونه های فعال اکسیژن باعث بروز صدماتی مثل اکسید شدن چربیها و تغییر ساختار غشاء و از هم پاشیدگی یکپارچگی آن و تغییر ساختار پروتئین ها و غیرفعال شدن آنزیم ها و بی رنگ شدن یا از بین رفتن رنگدانه هایی مثل کلروفیل و حمله به مولکولهای آبی مثل DNA و اختلال در این رشته های پروتئینی میگردد Mohanty,4008;Mittler,4004;Habibi.,et al., 4002) .) کاتالاز نیز از جمله آنزیم هایی است که پراکسید هیدروژن را به آب و اکسیژن تبدیل می کند ( Bian , &Jiang, 4002 (.یکی دیگر ازاسمولیت های سازگار، قندهای محلول می باشد که در شرایط خشکی تجمع یافته و به عنوان عوامل حفاظتی در گیاهان عمل می کنند. در شرایط تنش ، قندها از سلول ها از طریق تنظیم اسمزی و نگهداریتورژسانس و همچنین پایداری غشاها و پروتئین ها محافظت می کنند. قندها در طول آبزدایی سلول ها با شیشه ای شدن سیتوپلاسم سبب تحمل گیاهان به خشکی می شود ) Bartels &Sunkar, .) 4002تجمع قندهای محلول داخل سلولها در تنظیم اسمزی نقش مهم ایفاء نموده و کمک میکند تا پتانسیل آب سلول کاهش یافته و آب بیشتری برای حفظ تورگر تحت تنش کم آبی داخل سلول باقی بماند &.Damghani, 4000) . (Kafi مطالعه واکنشهای فیزیولوژیک گیاه ریحان به تنش خشکی می تواند به شناسائی مکانیسم های مؤثر در مقاومت به خشکی کمک کند