مطالعه کارکردهای اجتماعی-فرهنگی نهاد خانواده در کاهش آسیب ها و مسائل اجتماعی

خانواده به عنوان نخستین و بنیادی ترین نهاد اجتماعی، همواره نقش تعیین کننده ای در شکل دهی به ساختارهای اجتماعی و فرهنگی داشته است. این پژوهش با هدف تحلیل جامعه شناختی کارکردهای اجتماعی-فرهنگی نهاد خانواده در کاهش آسیب ها و مسائل اجتماعی از منظر دو تن از بنیان گذاران کلاسیک جامعه شناسی، امیل دورکیم و ماکس وبر، انجام شده است. از نگاه دورکیم، خانواده یک واقعیت اجتماعی اخلاقی است که با ایجاد همبستگی اجتماعی، تقویت وجدان جمعی و ممانعت از وضعیت آنومی (بی هنجاری)، نقشی محوری در پیشگیری از کجروی ها و نابهنجاری هایی همچون خودکشی ایفا می کند. خانواده دورکیمی، با درونی کردن ارزش هایی مانند ایثار، تعهد و عدالت، فرد را در شبکه ای از پیوندهای معنادار قرار می دهد و پناهگاهی در برابر فردگرایی افراطی و احساس پوچی ایجاد می کند. در مقابل، وبر با محور قرار دادن مفهوم عقلانیت، به تحلیل نقش خانواده در شکل گیری فرهنگ و نظام اقتصادی می پردازد. او در تز خود درباره «اخلاق پروتستانی»، نشان می دهد که چگونه ارزش های درونی شده در کانون خانواده (مانند سخت کوشی، قناعت و احساس تکلیف) نه تنها به ایجاد «روح سرمایه داری» کمک کرد، بلکه نظم اجتماعی، انضباط و امنیت روانی را برای اعضای خود به ارمغان آورد. این پژوهش با روش اسنادی و تحلیل ثانویه آرای این دو متفکر، به این نتیجه کلی می رسد که علی رغم تفاوت در مبانی نظری، هر دو بر نقش کلیدی خانواده در جامعه پذیری، ایجاد نظم اخلاقی یا عقلانی و تقویت سرمایه اجتماعی-فرهنگی تاکید دارند. تضعیف این نهاد، جامعه را با خطر فروپاشی اخلاقی، آنومی و گسترش آسیب های اجتماعی روبرو می سازد.

کلیدواژه ها:

نهاد خانواده ، کنترل اجتماعی ، سرمایه اجتماعی ، تقویت الگوهای اخلاقی