اثر شدت روشنایی و کود نیتروژنی بر برخی خصوصیات کمی و کیفی برگ سبز چای (Camellia sinensis (L.) Kuntze)

سابقه و هدف: رنگ یکی از مهمترین فاکتورهای تعیین کیفیت چای است که مستقیما تحت تاثیر شرایط رویشی و محیطی گیاه از قبیل بارندگی، کودها و نور قرار می گیرد. نور از متغیرهای محیطی است که به عنوان منبع انرژی برای تنظیم رشد گیاه، مهمترین فاکتور برای رنگ گیاه است. چای گیاهی سایه دوست است که کمبود نور می تواند با کاهش یا کندی تولید بازدارنده های فتوسنتزی، باعث بهبود کیفیت نوشیدنی چای شود. استفاده از روش های مختلف سایه دهی بوته چای به منظور تولید چای سبز باکیفیت و قیمت بالا در مناطق چای کاری دنیا در حال افزایش است. مواد و روش ها: این پژوهش باهدف بررسی آثار شدت روشنایی و کود اوره بر کیفیت برگ سبز چای، به صورت کرت های خردشده در زمان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در باغی با سن بوته حدود ۷۰ سال با تیمارهای: ۱- عدم پوشش بوته+ ۲۵۰ کیلوگرم در هکتار اوره، ۲- عدم پوشش بوته+ ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار اوره، ۳- پوشش بوته با سایبان با تراکم ۵۰% + ۲۵۰ کیلوگرم در هکتار اوره، ۴- پوشش بوته با سایبان با تراکم ۵۰% + ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار اوره، ۵- پوشش بوته با سایبان با تراکم ۹۰% + ۲۵۰ کیلوگرم در هکتار اوره، ۶- پوشش بوته با سایبان با تراکم ۹۰% + ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار اوره در سه تکرار اجرا شد. ابعاد هریک از تکرارها ۰.۷×۶ متر بود و پوشش دهی در دو برداشت بهاره و تابستانه انجام شد. برای پوشش دهی از توری سایبان گلخانه ای ۵۰ و ۹۰% استفاده شد. پوشش ها به مدت سه هفته به نحوی روی بوته ها قرار گرفت که کنار بوته ها نیز پوشانده شود و با استفاده از طناب محکم و ثابت شد. پس از گذشت زمان مورد نظر، پوشش ها برداشت شده و برگ چینی انجام شد. در هر برداشت، عملکرد (یک غنچه و دو برگ) و اجزاء عملکرد شامل تراکم و وزن شاخساره، میزان کلروفیل، غلظت عناصر غذایی اصلی و برخی ویژگی های بیوشیمیایی در برگ سبز تولیدی اندازه گیری گردید. نتایج: استفاده از سایبان ۵۰% و ۵۰۰ کیلوگرم اوره در مقایسه با شرایط بدون سایبان باعث افزایش ۱۴.۸% عملکرد برگ سبز شد. کمترین عملکرد نیز در تیمار ۱ مشاهده شد. استفاده از توری سایبانی ۵۰% در مقایسه با شرایط آفتابی تاثیر مثبت معنی داری بر عملکرد برگ سبز داشت؛ اما توری سایبانی ۹۰% تاثیر مثبتی نداشت. استفاده از توری سایبانی ۵۰% در مقایسه با شرایط بدون سایبان باعث افزایش تقریبا ۳/۳۵ درصدی تعداد شاخساره قابل برداشت شد، کمترین تعداد شاخساره نیز در شرایط بدون سایبان با مصرف ۲۵۰ کیلوگرم کود اوره مشاهده شد. تیمارهای مورد استفاده تاثیر معنی داری بر غلظت نیتروژن برگ سبز چای داشت. با مقایسه میانگین ها مشخص شد که بیشترین غلظت نیتروژن در تیمار ۴ است که با تیمارهای بدون سایه و سایه ۹۰% و مصرف ۵۰۰ کیلوگرم کود اوره تفاوت معنی داری دارد. کمترین غلظت نیتروژن نیز در شرایط سایه ۹۰% و مصرف ۵۰۰ کیلوگرم کود اوره مشاهده شد که با تیمارهای بدون سایه تفاوت معنی داری نداشت. بیشترین مقدار کلروفیل و عصاره آبی (۰.۶۸ و ۳۷%) به ترتیب با ۳۷.۲ و ۲۹.۲۷ درصد افزایش نسبت به تیمار بدون سایبان با مصرف کود برابر، در تیمار ۶ مشاهده شد. درمجموع با درنظرگرفتن نتایج حاصل می توان نتیجه گیری کرد که سایه دهی به میزان ۵۰% همراه با اوره تاثیر مثبت بیشتری بر عملکرد برگ سبز داشته است، در حالی که سایه دهی ۹۰% و مصرف اوره اثر بهتری بر ویژگی های کیفی برگ سبز به ویژه مقدار کلروفیل برگ دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که با تغییر میزان نور شاخص های کمی و کیفی برگ سبز چای تحت تاثیر قرار می گیرد. به دلیل سرعت و راحتی نصب توری سایبان گلخانه ای در مقایسه با استقرار درختان سایبانی مختلف در باغ های چای موجود و نتایج حاصل از این پژوهش، می توان نتیجه گیری کرد که کاربرد توری سایبان ۵۰% و کود اوره تاثیر مثبت بیشتری بر عملکرد برگ سبز داشته ولی توری سایبان ۹۰% درصد و کود اوره اثر بهتری بر ویژگی های کیفی برگ سبز به ویژه مقدار کلروفیل دارد. ازاین رو، باتوجه به هدف از تولید نوع چای، می توان بیان کرد که توری سایبان ۵۰% و ۹۰% به ترتیب برای تولید چای سیاه و چای سبز مناسبتر است.

کلیدواژه ها:

چای ، سایه دهی ، عملکرد ، کلروفیل ، عصاره آبی