فضای شهری بی زمان بستر کسب وکار اجتماعی و توانمندسازی جوامع محلی، مطالعه موردی میدان نقش جهان اصفهان

در فضاهای شهری معاصر که با دگرگونی های شتابان کالبدی، اجتماعی و اقتصادی مواجه اند، شهرها به تدریج معنا و هویت تاریخی خود را از دست داده و با پدیده هایی همچون فراموشی جمعی و زوال هویت مکان روبه رو می شوند. بازخوانی مفهوم «بی زمانی» می تواند رویکردی نوین برای تقویت پایداری فرهنگی، بازتولید اجتماعی و توسعه زیست بوم های محلی فراهم آورد. بی زمانی به کیفیتی از فضا اطلاق می شود که علی رغم گذر زمان، معنا، کارکرد و تجربه ی انسانی خود را حفظ کرده و در حافظه جمعی پایدار می ماند. پژوهش حاضر با هدف واکاوی کیفیت های «فضای شهری بی زمان» به عنوان بستری برای شکل گیری کسب وکارهای اجتماعی و ارتقای توانمندی جوامع محلی، با تمرکز بر میدان نقش جهان اصفهان انجام شده است. روش تحقیق کیفی و مبتنی بر نظریه داده بنیاد است. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با ۱۲ نفر از ذی نفعان (چهار فروشنده بومی، دو زن فعال محلی، دو گردشگر فرهنگی، دو استادکار صنایع دستی و دو راهنمای گردشگری)، به همراه مشاهدات میدانی و تحلیل اسناد تاریخی و معاصر گردآوری و طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شده است. یافته ها نشان می دهد که فضای بی زمان دارای کیفیت هایی نظیر تداوم معنایی و حافظه تاریخی، خاطره انگیزی، آیین پذیری، چندعملکردی بودن، مقیاس انسانی، پیوند با طبیعت و سازمان فضایی منسجم است. این ویژگی ها ضمن تقویت حافظه جمعی، تعاملات اجتماعی و مشارکت فرهنگی، بستر ایجاد شبکه های خرد اقتصادی و شکل گیری کسب وکارهای اجتماعی محلی را مهیا می کنند. مطالعه موردی میدان نقش جهان نشان می دهد که تلفیق عملکردهای تجاری، آیینی، حکومتی و تفریحی در چارچوب فضایی منسجم، نمونه ای برجسته از فضای بی زمان است؛ فضایی که نه وضعیتی ایستا بلکه عرصه ای پویا برای تاب آوری شهری، بازتولید اجتماعی و تداوم حیات فرهنگی در گذر زمان به شمار می آید.

کلیدواژه ها:

توانمندسازی محلی ، فضای شهری بی زمان ، کسب وکار اجتماعی ، میدان نقش جهان اصفهان ، نظریه داده بنیاد