زمینه های ورود اسماعیلیان به ایران از کوره آرجان

اسماعیلیان، از مهم ترین فرق شیعه در سده های آغازین اسلامی است که روند حضور و نفوذ آن در ایران پیش از مرحله تشکیل دولت، یعنی شاخه ایرانی آن در عصر سلجوقی، تاکنون مطالعه نشده است. نواحی کوهستانی کوره آرجان در جنوب غربی ایران، از مهم ترین مراکز کوهستانی اسماعیلیه بوده که اشارات اندکی به آنها در متون تاریخی شده است. روشن کردن سیر تاریخی آغاز تا پایان حضور اسماعیلیان در کوره آرجان در این پهنه جغرافیایی، از مهمترین اهداف این مقاله است. بنابراین در این مقاله در پی پاسخ به این پرسش ها هستیم: ۱. پیشینه حضور اسماعیلیان در کوره آرجان به چه بازه زمانی برمی گردد؟ ۲. چه عواملی در نفوذ و گسترش جنبش اسماعیلی به کوره آرجان، تاثیرگذار بوده است؟. روش پژوهش مقاله مبتنی بر منابع کتابخانه ای و نتایج بررسی میدانی باستان شناختی قلاع، می شود. نتایج نشان مقاله پیش رو می دهد مهم ترین دلیل اشارات اندک منابع تاریخی در خصوص حضور اسماعیلیان در کوره ارجان به صبغه مخفی بودن تعالیم و تشکیلات این فرقه در آغاز شکل گیری و اهمیت موقعیت راهبردی و اقتصادی کوره آرجان برای اسماعیلیان بر می گردد. اسماعیلیه پس از شکل گیری نخست در مناطق همجوار با جنوب غربی ایران مانند کوفه و بص و بصره، از سده های سوم و چهارم ق به تدریج وارد کوره آرجان؛ یعنی دروازه ورود به مطالعه ۱. دانش آموخته دکتری باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان [e-mail]، تاریخ، فرهنگ و هنر استان کهگیلویه و بویراحمد ایران شدند که به دلیل موقعیت راهبردی و مسیرهای ارتباطی متعدد چهارسوی شهر آرجان، زمینه آشنایی مردم و حکمرانان آل بویه را در این منطقه با اندیشه های اسماعیلی فراهم کرد. اشارات متون تاریخی نیمه دوم قرن پنجم ق تا نیمه سده ششم.ق به قلاع منتسب به اسماعیلیان در کوره آرجان مانند قلعه نادر قلعه جلادجان و قلعه طنبور حاکی از آن است که اسماعیلیان حضور سیاسی - نظامی پررنگی در منطقه طی دوره سلجوقی داشته اند. واژه های کلیدی: اسماعیلیان کوره، آرجان کهگیلویه، استحکامات دفاعی.

کلیدواژه ها:

اسماعیلیان کوره ، آرجان کهگیلویه ، استحکامات دفاعی