بررسی انتقادی اثرپذیری دیوید هیوم از علم زمانه خود در گرایش به نگاه انتقادی به برداشت الهیاتی از اصل علیت

اهمیت دیوید هیوم در تحولات علوم انسانی در دوره روشنگری غیرقابل انکار است. او از سویی تعلق خاطر جدی به رویکرد علمی و دستاوردهای علوم جدید داشت و از سوی دیگر یکی از انتقادی ترین رویکردها را درباره دین و خدا اتخاذ کرد. هیوم از اندوخته های علمی زمانه خود برای مسلح کردن استدلال های نقادانه اش علیه الاهیات سنتی بهره فراوان برد. یکی از مهم ترین این عرصه ها، نقد اصل علیت است؛ اصلی که در برهان پیشینی بر وجود خدا جایگاهی اساسی دارد. هیوم با بهره گیری از دستاوردهای علمی و فلسفی عصر خود، نشان داد که علیت نه ضرورتی عینی در جهان، بلکه عادتی ذهنی و روان شناختی است که از تکرار تجربه ناشی می شود. در نتیجه، اتکا به اصل علیت برای اثبات وجود خدا و تبیین رابطه میان جهان و مبدا متعالی، از اعتبار فلسفی ساقط می شود.روش این پژوهش بر تحلیل تاریخی انتقادی استوار است؛ بدین معنا که با بررسی متون اصلی هیوم در پرتو زمینه های علمی و فلسفی قرن هفدهم و هجدهم، به واکاوی نحوه اثرپذیری او از علوم زمانه پرداخته می شود.یافته های پژوهش نشان می دهد که نقد هیوم بر علیت نه صرفا برخاسته از موضعی فلسفی، بلکه نتیجه مواجهه او با میراث علمی عصر روشنگری است. بر این اساس، نتیجه گیری کلی مقاله آن است که نقد هیوم بر علیت، بنیان های متافیزیکی الاهیات عقل گرای سنتی را متزلزل کرده و راه را برای شکل گیری رویکردهای تجربه محور و روان شناختی در فلسفه دین هموار ساخته است.

کلیدواژه ها:

علیت ، برهان کیهان شناختی ، خدا ، علم ، عقلانیت دینی