آنالیز اثرات ژنتیکی افزایشی اتوزومی و وابسته به جنس برای برخی صفات تولید مثلی گوسفند بلوچی

صفات تولیدمثلی در گوسفند نقش مهمی در بهبود بهره وری گله و بازده اقتصادی دارند و مستقیما بر نرخ بره زایی، باروری و بقای بره اثر می گذارند. مطالعه و جداسازی اثرات مادری (ژنتیکی و محیطی دائمی)، اثرات ژنتیکی افزایشی مستقیم اتوزومی و وابسته به جنس نقش بسزایی در در برنامه های اصلاح نژادی و برآورد دقیق تر اجزای (کو)واریانس دارد. این پژوهش با هدف بررسی اثرات ژنتیکی افزایشی مرتبط با کروموزوم جنسی بر پارامترهای ژنتیکی صفات تولید مثلی میش، شامل میانگین وزن بره های متولد شده (LMWLB)، میانگین وزن بره های از شیر گرفته شده (LMWLW)، مجموع وزن بره های متولد شده (TLWB) و مجموع وزن بره های از شیر گرفته شده (TLWW) در گوسفند بلوچی انجام شد. مواد و روش ها: داده های فنوتیپ و شجره ای مورد استفاده در این مطالعه، مربوط به نوبت زایش اول، در ایستگاه اصلاح نژاد عباس آباد مشهد در طی سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۵ جمع آوری شده اند. شجره با استفاده از نرم افزار CFC مورد بررسی قرار گرفت و خطاهای احتمالی شناسایی و رفع شدند. از رویه GLM در نرم افزار آماری SAS برای شناسایی اثر ثابت معنی دار که باید در مدل های حیوانی نهایی گنجانده شوند، استفاده شد. سال زایش و تعداد بره در هر زایش به عنوان عوامل غیر ژنتیکی شناسایی شده در مدل های خطی وارد شدند. بررسی اثرات ژنتیکی افزایشی اتوزومی و وابسته به جنس در واریانس ژنتیکی هر صفت با استفاده از نرم افزار WOMBAT و با رویه حداکثر درست نمایی محدود شده انجام شد. دوازده مدل حیوانی تک متغیره برای شناسایی اثرات ژنتیکی افزایشی اتوزومی، ژنتیکی افزایشی کروموزوم X و اثرات مادری (اثر ژنتیکی و اثر محیطی دائمی) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای مقایسه مدل ها و شناسایی بهترین مدل، معیار اطلاعات آکایک مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها: بر اساس مقادیر AIC، مدلی که شامل اثرات ژنتیکی مستقیم افزایشی، اثرات مادری، کوواریانس بین اثرات ژنتیکی مستقیم و مادری و اثرات ژنتیکی افزایشی وابسته به جنس بود به عنوان بهترین مدل شناسایی شد. وراثت پذیری مستقیم (h_a^۲) برآورده شده برای TLWB، LMWLB، TLWW و LMWLW برابر با ۰۱/۰±۰۷/۰، ۰۲/۰±۰۸/۰، ۰۲/۰±۱۰/۰ و ۰۳/۰±۰۸/۰ بود. برآوردهای وراثت پذیری اثرات ژنتیکی افزایشی وابسته به جنس برای این صفات (h_s^۲) به ترتیب ۰۱/۰±۰۵/۰، ۰۱/۰±۰۶/۰، ۰۱/۰±۰۵/۰ و ۰۱/۰±۰۵/۰ بودند . وراثت پذیری های مادری (h_m^۲) کمتر از وراثت پذیری مستقیم برای صفات مذکور و برابر با ۰۱/۰±۰۴/۰، ۰۲/۰±۰۶/۰، ۰۱/۰±۰۳/۰ و ۰۲/۰±۰۳/۰ برآورد شدند. نسبت واریانس ناشی از اثرات محیطی دائمی مادری به واریانس فنوتیپی برای صفات مورد مطالعه کمتر از وراثت پذیری مستقیم بود. کوواریانس های ژنتیکی بین اثرات ژنتیکی مستقیم و مادری برای همه صفات مثبت و بین ۸۵/۰ تا ۹۳/۰ متغیر بودنتیجه گیری: یافته های این پژوهش اهمیت در نظر گرفتن اثرات مادری (ژنتیکی و محیطی دائمی) و اثرات ژنتیکی افزایشی وابسته به جنس را در ارزیابی ژنتیکی صفات تولید مثلی در گوسفند بلوچی نشان داد. با توجه به اثرات معنی دار ژنتیکی افزایشی مستقیم وابسته به جنس، نادیده گرفتن این اثرات می تواند منجر به کاهش صحت ارزیابی ژنتیکی شود.

کلیدواژه ها:

صفات تولید مثلی ، گوسفند ، اثرات ژنتیکی افزایشی جنسی ، مولفه های (کو)واریانس