زمینه ها و دلایل شکل گیری تشیع در آذربایجان

ظهور اسلام و گسترش تدریجی آن در ایران، زمینه ساز شکل گیری جریان های مختلف مذهبی، از جمله تشیع شد. آذربایجان و به ویژه اردبیل، به عنوان یکی از کانون های مهم فرهنگی و سیاسی ایران، نقشی برجسته در فرایند شکل گیری و گسترش تشیع داشته اند. پرسش اصلی این پژوهش آن است که تشیع چگونه وارد آذربایجان شد و چه عواملی موجب تثبیت تدریجی آن تا رسمی شدن مذهب شیعه در دوره صفوی گردید. این مقاله با روش کتابخانه ای و تحلیل اسنادی، منابع تاریخی و روایی مربوط به قرون نخستین اسلامی تا عصر صفوی را بررسی می کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که عوامل متعددی شامل حضور علویان در مناطق شمال غرب ایران، گرایش قبایل محلی به خاندان پیامبر (ص)، بسترهای سیاسی معارض با خلافت های اموی و عباسی و فعالیت های گسترده طریقت صفویه در اردبیل، در شکل گیری هویت شیعی آذربایجان نقش داشته اند. در دوره صفویه، با قدرت یابی شاه اسماعیل و اعلام رسمیت تشیع در سال ۹۰۷ق، این فرایند به اوج خود رسید و آذربایجان به مرکز مهم اشاعه تشیع در ایران تبدیل شد. به طور کلی، یافته ها نشان می دهد که تشیع در آذربایجان نه محصول تحمیل سیاسی، بلکه نتیجه پیوستگی تاریخی، اجتماعی و مذهبی این منطقه با جریان های شیعی بوده است.

کلیدواژه ها:

تشیع در آذربایجان ، صفویان ، اردبیل ، سیاست مذهبی صفویه ، گسترش تشیع.