رابطه علما با ساختار سیاسی در دوره افشاریه

روابط علما با قدرت حاکمه در نظام های سیاسی ایران معاصر همواره از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و در دوره های مختلف دستخوش تغییرات متعددی شده است. این روابط گاه به تعامل و مشارکت علما با رجال سیاسی انجامیده، گاه به حاشیه نشینی روحانیون منتهی شده، زمانی در قالب تعامل همراه با انتقاد از دستگاه حاکمه بروز یافته و در مقاطعی نیز بر محور تقابل و رویارویی مستقیم استوار بوده است. این پژوهش در پی شناخت رابطه روحانیت شیعه با ساختار سیاسی در دوره افشاریه است تا چگونگی و چرایی این مناسبات روشن شود. فرضیه تحقیق آن است که رابطه علمای دین و حکومت در دوره افشاریه بر محور تعارض شکل گرفته است. به بیان دیگر، نادرشاه رابطه مطلوبی با روحانیون شیعی نداشت و نشانه های این تعارض در اقداماتی چون قتل حاج میرزا حسین ملا باشی از مراجع تقلید ، اجبار علما به امضای میثاق نجف، حذف مبانی حکومت صفویه و تصرف درآمدهای موقوفات توسط نادر آشکار بود. این کشمکش در سراسر دوره افشاریه ادامه یافت و بسیاری از علمای شیعه که جایگاه و نفوذ سیاسی و مذهبی خود را در این دوره از دست داده بودند، مصلحت را در کناره گیری از مواجهه مستقیم با نادرشاه دیدند؛ برخی نیز جلای وطن کرده و به سرزمین های دور و نزدیک مهاجرت کردند.

کلیدواژه ها:

نادر شاه ، علما ، تشیع ، افشاریه ، ساختار سیاسی ، ایران معاصر