تحلیل محتوای آسیب های خانواده با تاکید بر روابط زوجین در قرآن کریم

خانواده به عنوان بنیادی ترین نهاد اجتماعی، نقش محوری در تامین سلامت روانی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ایفا می کند. هرگونه اختلال در ساختار یا کارکرد خانواده می تواند پیامدهای منفی و پایدار در سطوح فردی و اجتماعی به همراه داشته باشد. پژوهش حاضر با هدف آسیب شناسی روابط زوجین در خانواده و بر اساس آموزه های قرآن کریم، با روش تحلیل محتوا انجام شده است. بدین منظور، تمامی آیات مرتبط با آسیب های خانواده شناسایی و دسته بندی گردید. در فرایند تحلیل محتوا، ضمن استخراج واحدهای معنایی و دسته بندی آن ها در قالب مقوله ها و محورهای اصلی، از رویکرد تحلیلی-تفسیری برای تبیین و آشکارسازی آسیب ها بهره گرفته شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که قرآن کریم با رویکردی چندلایه، آسیب های خانواده را صرفا به سطح رفتاری محدود نکرده و ابعاد عمیق تری چون باورها، نگرش ها، روابط قدرت و نقش های جنسیتی را نیز موردتوجه قرار داده است. بر اساس تحلیل آیات، مهم ترین آسیب های تهدیدکننده انسجام خانواده شامل فردگرایی، بحران هویت، تغییر در نگرش به نقش های جنسیتی، نقض حقوق متقابل، سلطه طلبی مردانه، تنوع طلبی جنسی، تضعیف باورهای دینی، همسر آزاری روانی و حقوقی است. بر اساس نتایج آماری به دست آمده از مجموع فراوانی ۶۴ آیه، به ترتیب بیشترین آسیب های خانواده مربوط به سوء رفتار مشترک زوجین با بسامد (۴۱ درصد)، سوء رفتار مردان با بسامد (۳۹ درصد) و سوء رفتار زنان با بسامد (۲۰ درصد) است. قرآن کریم در برابر این آسیب ها با تاکید بر اصول بنیادینی چون خدامحوری، عفت، معاشرت به معروف و تقدم مصلحت جمعی بر منفعت فردی، راهکارهای پیشگیرانه و اصلاحی برای تحکیم و بازسازی روابط زوجین ارائه می دهد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که اصول قرآنی با اتکای بر فطرت انسانی و انعطاف پذیری مفهومی، قابلیت انطباق با تحولات و چالش های نوین اجتماعی را دارا هستند. بر این اساس، بهره گیری از چارچوب قرآنی می تواند الگویی موثر برای ارتقای سلامت خانواده، بازتعریف سازوکارهای درون خانوادگی و ترمیم روابط آسیب دیده در جوامع معاصر فراهم آورد

کلیدواژه ها:

آسیب های خانواده ، قرآن کریم ، تحلیل محتوا ، شاخص های سلامت خانواده ، روابط زوجین ، وضعیت مطلوب