آیین استادی و آداب شاگردپروری در اندیشه بدرالدین جماعه و شهید ثانی با تکیه بر کتاب تذکره السامع و المتکلم فی ادب العالم و المتعلم و کتاب منیه المرید

تامل در اندیشه های تربیتی و اخلاقی اندیشمندان مسلمان از آن سنخ مطالعات علمی در دوره معاصر است که بررسی و بازخوانی این اندیشه ها ضمن اینکه فواید علمی و دینی فراوانی دربردارد و نگاه عمیق و دقیق این دانشمندان را در حوزه اخلاق و تربیت اسلامی نشان می دهد، ما را در شیوه تربیت صحیح و سودمند یاری می رساند. دو شخصیت علمی که آراء و اندیشه های تربیتی ایشان در طول تاریخ علوم اسلامی تاثیر بسیاری در مطالعات تربیتی اسلامی داشته و به ویژه در حوزه آداب تعلیم و تعلم و نیز اخلاق معلمی و شاگردپروری، صاحب نظر و متخصص هستند، یکی عالم و فقیه برجسته سده هفتم هجری، بدرالدین ابن جماعه و دیگری دانشمند فقیه قرن دهم، شهید ثانی است. آراء این دو اندیشمند بزرگ اسلامی در دو کتاب علمی ایشان در حوزه تعلیم و تربیت دینی و اخلاق معلمی ارائه شده است. شهید ثانی در کتاب پرمایه منیه المرید و ابن جماعه در اثر خود تذکره السامع و المتکلم، از آداب و رفتار متقابل معلم و شاگرد و وظایف هر یک نسبت به یکدیگر به تفصیل سخن گفته اند. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش مطالعه کتابخانه ای و رویکرد تحلیلی توصیفی و مقایسه ای در تحلیل مطالب، ضمن خوانش اثر شهید ثانی و ابن جماعه در این دو اثر که به مسئله آداب شاگردی و معلمی اختصاص دارد، کوششی برای دستیابی پاسخی برای این سه سوال است: ۱. شهید ثانی و ابن جماعه، آداب معلم و شاگرد را چگونه مطرح کرده اند؟ ۲. مقوله شاگردپروری در اندیشه ایشان چگونه دسته بندی و تبیین شده است؟ ۳. وجه شباهت و تفاوت مقوله های شاگردپروری از نظر این دو اندیشمند در چیست؟ با مطالعه این دو کتاب روشن می شود که شهید ثانی در تالیف اثر خود متاثر از دیدگاه ها و اندیشه های آموزشی ابن جماعه بوده این تاثیر در جای جای کتابش، به ویژه در بخش آداب استادی و شاگردپروری، در ساختار و محتوا به چشم می خورد. شهید ثانی گاه بدون آنکه از ابن جماعه نام ببرد، عین عبارات وی را با عنوان «قیل» یا «بعض العلماء» نقل می کند. همچنین منیه المرید از همان اوان تالیف، منبع بسیاری از آثار پس از خود در این موضوع بوده است.

کلیدواژه ها:

اخلاق علمی ، تعلیم و تربیت ، شاگردپروری ، شهید ثانی ، بدرالدین ابن جماعه ، منیه المرید ، تذکره السامع و المتکلم