امکان عزل حقوقدانان شورای نگهبان توسط مجلس شورای اسلامی تحلیل حقوقی-سیاسی مغایرتها با قانون اساسی و تجربههای تطبیقی نظامهای پیشرفته

در نظام حقوقی جمهوری اسلامی، شورای نگهبان به عنوان نهادی، کلیدی نقش مهمی در پاسداری از قانون اساسی و شرع ایفا می کند. این نهاد متشکل از فقها و حقوقدانان وظیفه نظارت بر مصوبات مجلس و انتخابات را بر عهده دارد. در این میان مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی مبنی بر امکان عزل حقوقدانان شورای نگهبان، پرسشهایی جدی را در خصوص جایگاه قانونی این نهاد و استقلال آن مطرح کرده است. این نوشتار، با بررسی طرح مذکور و با استناد به قانون اساسی و سایر قوانین مرتبط به تحلیل ابعاد حقوقی و سیاسی این موضوع می پردازد. شورای نگهبان به مثابه پاسدار تعادل میان قوای سه گانه همواره تضمین کننده انطباق قوانین مصوب با موازین اسلامی و قانون اساسی بوده است. با این حال مصوبه اخیر مجلس که اختیار عزل حقوقدانان این نهاد را به نمایندگان می دهد نه تنها مرزهای تفکیک قوا را مخدوش می کند بلکه بیم آن میرود که شورای نگهبان را از جایگاه بی طرفی به عرصه رقابتهای جناحی سوق دهد. این اقدام در حالی صورت می گیرد که تجربه نظامهای حقوقی پیشرفته مانند آلمان نشان می دهد استقلال نهادهای ناظر سنگ بنای حاکمیت قانون و دموکراسی است. پرسش اصلی این است آیا می توان با نقض استقلال شورای نگهبان مشروعیت نظارتی آن را حفظ کرد؟ پاسخ به این پرسش نیازمند واکاوی دقیق پیوند ناگسستنی استقلال نهادها با حاکمیت قانون در چارچوب اصول قانون اساسی است.

کلیدواژه ها:

استقلال نهادها ، تفکیک قوا ، جایگاه شورای نگهبان ، فقها و حقوقدانان شورای نگهبان ، قانون اساسی ، جمهوری اسلامی ایران