بررسی تنوع مولکولی برخی از جمعیت های گشنیز (Coriandrum sativum L.) با استفاده از نشانگرهای RAPD و SCoT

هدف: گشنیز یکی از گیاهان دارویی است که از دیرباز در مناطق مختلفی از ایران و جهان کشت می گردد. گشنیز با فرمول ژنومی ۲n=۲x=۲۲، گیاهی دیپلوئید و ایران چهارمین تولید کننده این محصول در جهان است. این تحقیق به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، تعیین شباهت و تفاوت جمعیت های مختلف گشنیز با استفاده از نشانگرهای RAPD و SCoT صورت گرفت. مواد و روش ها: تعداد ۱۶ جمعیت گشنیز از سه استان خراسان جنوبی، یزد و کرمان جمع آوری و مورد مطالعه قرار گرفت. در این آزمایش  به ترتیب از  ۱۲ آغازگر RAPD و ۲۰ آغازگر SCoT جهت بررسی تنوع مولکولی استفاده شد. در تجزیه داده ها از نرم افزارهای NTSYSpc.۲.۲، SPSS.V۲۶ و Excel.۲۰۲۰ استفاده شد. نتایج: از ۱۲ آغازگر RAPD ۱۰ تا و از ۲۰ آغازگر SCoT ۱۵ مورد چندشکلی نشان دادند. در کل، آغازگرهای RAPD و SCoT، به ترتیب ۴۰ و ۸۶ نوار با وضوح بالا تولید نمودند. درصد چندشکلی در نشانگرهای RAPD وSCoT، به ترتیب ۱۰۰ و ۶۷/۹۷ درصد به دست آمد. آغازگرهای RD۶، RD۸ و SC۱۱، SC۱۳ بیشترین نوار (۵ و ۹ نوار) را تکثیر نمودند. مقدار متوسط شاخص های PIC، MI، EMR و RP برای نشانگرهای RAPD و SCoT به ترتیب برابر با ۴۳/۰، ۶۹/۱، ۴، ۸۱/۲ و ۳۸/۰، ۰۹/۲، ۴۹/۵، ۳۸/۳ برآورد گردید. بیش ترین شباهت ژنتیکی بین کرمان - زرند، یزد – بهاباد، سیرجان – بافت، کرمان – بافت، بیرجند – خوسف و کمترین شباهت ژنتیکی بین سربیشه – بهاباد، بهاباد – بم، بیرجند - بهاباد، بیرجند – یزد، بهاباد - زرند به دست آمد. تجزیه خوشه ای بر اساس داده های RAPD و SCoT، جمعیت های مختلف را در سه خوشه گروه بندی نمود. تجزیه به مختصات اصلی بر اساس داده های RAPD و SCoT به ترتیب ۸۲/۵۰ و ۹۷/۵۲ درصد از کل واریانس را توجیه کرد. نتیجه گیری: نشانگرهای مورد استفاده به خوبی توانستند جمعیت های گشنیز را از یکدیگر متمایز کنند. نرخ بالای چندشکلی RAPD و SCoT نشان داد که این نشانگرها برای تجزیه تنوع ژنتیکی در جمعیت های گشنیز کارآمد است. کارایی دو نشانگر تقریبا یکسان بود، لیکن بر اساس شاخص های محاسبه شده SCoT کمی بهتر از RAPD در تمایز جمعیت ها شناخته شد. توجیه درصد کمی از تغییرات توسط مولفه ها نشان داد که آغازگرها پراکندگی مناسبی بر روی ژنوم داشتند و لذا به خوبی انتخاب شده بودند. نتایج نشان داد که درون جمعیت های هر استان تشابه ژنتیکی نسبتا بالا و بین جمعیت های استان های مختلف تشابه ژنتیکی کمتری وجود داشت. جهت حصول حداکثر هتروزیس، تلاقی جمعیت های سربیشه × بهاباد، بهاباد  ×  بم، بیرجند  ×  بهاباد، بیرجند  ×  یزد و بهاباد  ×  زرند توصیه می گردد.

کلیدواژه ها:

آغازگر ، تجزیه خوشه ای ، تشابه ژنتیکی ، چندشکلی ، نشانگرمولکولی