ارزیابی تحمل به خشکی لاین های مختلف گندم دوروم در مرحله جوانه زنی تحت شرایط آزمایشگاهی

مقدمه: تنش خشکی از مهم ترین عوامل ایجاد اختلال در رشد و نمو گیاهان به­ویژه در مرحله جوانه زنی در مناطق خشک و نیمه خشک هست. جوانه­زنی مرحله­ای حساس از دوره رشد گندم به شمار می­رود که معمولا تحت تاثیر تنش خشکی قرار می­گیرد. در بین محصولات زراعی گندم دارای بیش­ترین سطح زیرکشت و مهم­ترین غله دنیا می­باشد. گندم منبع اصلی تامین پروتئین و کربوهیدرات می­باشد. تقریبا نیمی از زمین­های زراعی ایران به کشت گندم اختصاص داده شده است. گندم دوروم دومین گونه زراعی مهم گندم و دهمین محصول زراعی مهم دنیا است که حدود ۱۰ درصد کل سطح زیر کشت جهانی گندم را به خود اختصاص داده است.مواد و روش ها: در این آزمایش ویژگی­های جوانه­زنی و عکس­العمل ژنوتیپ­های گندم دوروم تحت تنش خشکی در شرایط آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار گرفتند. بدین منظور جوانه زنی و رشد گیاهچه های ۲۰ ژنوتیپ گندم دوروم در شرایط تنش رطوبتی در سه سطح (صفر بعنوان شاهد،  ۴/۰- و ۸/۰- مگاپاسگال) به وسیله محلول پلی اتیلن گلایکول ۶۰۰۰ مورد آزمون قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در سال ۱۳۹۸ اجراء گردید. صفات مورد بررسی شامل درصد جوانه­زنی، سرعت جوانه­زنی، شاخص بنیه بذر، طول ریشه­چه، طول ساقه­چه و وزن خشک ریشه­چه و ساقه­چه بودند.یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات نشان­ داد که اثر ژنوتیپ­، تنش خشکی و اثر متقابل آن­ها برای کلیه صفات مورد­ بررسی، معنی­دار بود و با افزایش تنش خشکی، مقدار اغلب صفات نیز کاهش پیدا کرد. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که سرعت جوانه زنی دارای همبستگی مثبت، کامل و معنی دار با درصد جوانه زنی بود. همچنین، وزن خشک ساقه­چه با طول ساقه­چه همبستگی مثبت و بسیار معنی داری (۷۸/۰) نشان داد. در بین صفات مورد ارزیابی صفت طول ساقه­چه حساسیت بیشتری به تغییر تنش خشکی نشان داد. به طور کلی در بین ژنوتیپ­های مورد بررسی ژنوتیپ­های شماره ۱۸ و ۲۰ وضعیت مناسب­تری داشتند و به عنوان ژنوتیپ متحمل به تنش خشکی و ژنوتیپ­های شماره ۲ و ۵ به عنوان ژنوتیپ­های حساس به تنش خشکی شناخته شدند..نتیجه گیری: نتایج به دست آمده نشان داد که استفاده از پلی اتیلن گلایکول موجب کاهش قابل توجه درصد جوانه زنی و رشد گیاهچه های گندم دوروم می شود. نکته قابل توجه افزایش طول ریشه چه در برخی از ژنوتیپ ها با افزایش سطح تنش بود که اهمیت طول ریشه چه را در شرایط خشکی نشان می دهد. همچنین مشاهده شد که با افزایش تنش، درصد جوانه زنی نهایی و شاخص سرعت جوانه زنی نیز کاهش پیدا کرد. در مجموع وجود تنوع ژنتیکی قابل توجه در بین ژنوتیپ ها از نظر تحمل به خشکی، امکان انتخاب ژنوتیپ های برتر را مهیا نمود.

کلیدواژه ها:

پلی اتیلن گلایکول ، تنش خشکی ، جوانه زنی ، گندم دوروم