بدن خوانشگر: تاملاتی درباره بدنمندی فرآیندها و فناوری های خواندن دیجیتال

تحول ابزارهای خواندن و محمل های متن از کتاب های چاپی و کاغذی به خوانشگرهای الکترونیکی و نمایشگرهای دیجیتال، تنها یک تغییر فناوری نیست؛ بلکه تغییر عمیقی را در تجربه ادراکی و شناختی انسان خوانشگر رقم می زند. این مقاله با تکیه بر رویکردهای پدیدارشناختی معاصر در علوم شناختی، به معرفی و تحلیل مفهوم "بدنمندی خواندن" می پردازد؛ مفهومی که نشان می دهد چگونه فرآیند خواندن در بسترهای مادی مختلف، ذهن و بدن خواننده را به اشکال متفاوتی درگیر می کند و بر تجربه معنایی او اثر می گذارد. در خواندن سنتی، نه فقط حس بینایی بلکه تمامی حواس انسان برای مواجهه با کتاب فعال شده و به عنوان لنگرهای مادی در به یادسپاری اطلاعات و رمزگشایی از آنها ایفای نقش میکنند. درواقع این درگیری حسی با کتاب، نوعی حضور فضامند و زمان مند برای متن ایجاد می کند که حکم داربستی برای تجسم و تخیل را دارد. زبان نیز مشحون از استعاره های جهتمند و جای مند است. ما از خلال کنش بدنمند خود در جهان است که زبان را می آموزیم و می فهمیم و از خلال تداعی نسبت های بدن با محیط است که تجربه های ادراکی و عاطفی خود را بازمی شناسیم. درمقابل متون دیجیتال با کاهش مادیت و انضمامیت، این تعامل حسی را تضعیف کرده و ساختارهای شناختی و حافظه ای وابسته به آن را با چالش مواجه می سازد. علاوه بر این، با تضعیف تمامیت و یکپارچگی کتاب به عنوان یک کل واحد و منسجم، حس انس و تسلط خوانندگان نیز مخدوش می-شود. بنابراین فناوری های مختلف خواندن و رسانه های مختلف عرضه متن، صرفا انتقال دهنده اطلاعات نیستند، بلکه اقتضائات متفاوتی برای نحوه مطالعه و تجربه کاربری متفاوتی را برای خوانندگان به همراه دارند.

کلیدواژه ها:

ادراک ، پدیدارشناسی ، بدنمندی ، شناخت بدنمند ، مطالعات خواندن ، خواندن دیجیتال