بررسی نحوه تعیین حد بستر قانونی نهرهای طبیعی منشعب از رودخانه در سیلاب دشت ها با رویکرد تحلیل هیدرولیکی - مطالعه موردی نهر شهرستان

یکی از چالش های تعیین حد بستر قانونی نهرها در کشور، مربوط به نهرهایی است که بستر آنها به شکل سنتی و بدون مدل سازی هیدرولیکی تعیین شده است. در پژوهش حاضر، با تمرکز به حد بستر قانونی نهر شهرستان (یکی از انشعابات رودخانه جاجرود) تفاوت بستر تعیین شده به شکل سنتی با رویکرد هیدرولیکی و بر اساس راهنمای پهنه بندی سیل و تعیین حد بستر و حریم رودخانه (نشریه شماره ۳۰۷) بررسی می گردد. به منظور مدل سازی و برآورد دبی سیلاب نهر شهرستان و پهنه های سیلگیر رودخانه در حالت طبیعی، از تصاویر ماهواره SPOT مربوط به سال ۱۳۶۵ استفاده شد. پنج عرض بستر (۶۰۰، ۴۰۰، ۳۰۰، ۲۰۰، و ۱۰۰ متر) بررسی و پارامترهای هیدرولیکی شامل سرعت، دبی و حاصل ضرب سرعت و عمق محاسبه شدند. مطابق توصیه نشریه ۳۰۷ معیار استاندارد استرالیا با آستانه سرعت × عمق ≥ ۰.۳ مترمربع بر ثانیه برای شناسایی عرض بستر به کار رفت. نتایج مدل سازی نشان داد که دبی عبوری از نهر حدود ۱۰ درصد کل دبی سیلاب رودخانه جاجرود است. به علاوه مشاهده شد که عرض بستر ۱۰۰ متری، با دبی نزدیک به دبی سیلاب ۲۵ ساله و انطباق با معیار انرژی جریان، عرض مناسب بستر نهر شهرستان می باشد. این مطالعه نشان داد که روشی عملی پیشنهاد شده در نشریه شماره ۳۰۷ برای تعیین عرض بستر رودخانه های سیلابدشتی و کم شیب در شرایط بستر دستخورده از دقت مناسبی برخوردار است و می توان آن را در پروژه های مشاوره ای به کار برد.

کلیدواژه ها:

بستر رودخانه ، مهندسی رودخانه ، سیلاب دشت ، هیدرولیک رودخانه ، مدل سازی عددی