جامعه شناسی متن نگرشی نو به تعامل زبان و جامعه

تا ابتدای قرن بیستم جامعه شناسی ادبیات با پیروی از نظریه های مارکسیستی ایده های اجتماعی انعکاس یافته در اثر ادبی را مورد بررسی قرار می داد و نقش زبان در ایجاد این امر نادیده گرفته می شد. اما از آغاز نیمه دوم قرن، توجه به ماهیت اجتماعی زبان به عنوان عنصر اصلی سازنده، ادبیات به تعامل دستاوردهای حوزه تحلیل گفتمان و نقد جامعه شناسی منجر شد. در همین راستا، پیر و. زیما جامعه شناس معاصر فرانسوی رویکرد خود تحت عنوان جامعه شناسی متن را مطرح کرد. این روش بر همراهی فرم و محتوای اثر تاکید دارد و شیوه های مناسب جهت دستیابی به معنا در گذر از پیچیدگی های زبان می باشد. واژه، معنا و نحو به دلیل ماهیت اجتماعی، خود می توانند در بردارنده گرایشات، اجتماعی، سیاسی و عقیدتی باشند و گفتمان، ادبی در سطوح زبانی خود یعنی همان واژه، معنا و نحو می تواند به موضوعات اجتماعی و تاریخی زمانه واکنش نشان دهد. به عبارت دیگر، حوزه معنایی متن تعیین کننده ساختار نحوی آن است؛ بدین ترتیب فرم اثر و محتوای آن در یک سمت و سو قرار گرفته و یکدیگر را شکل می دهند. جستار حاضر در پی تبیین نظریه زیما می باشد که به عنوان نظریه های نوین برای تحلیل متون ادبی در نظر گرفته می شود.

کلیدواژه ها:

ادبیات ، جامعه شناسی ، متن زبان ، متن ادبی