بررسی عوامل موثر بر شکلگیری عرصه بندی در سکونتگاههای کپری روستاهای ایران و مغولستان

مسکن همواره از اساسی ترین نیازهای انسان بوده و شکل گیری بسیاری از تمدن ها با سازماندهی فضایی سکونت آغاز شده است. این پژوهش با هدف تحلیل تطبیقی شیوه های عرصه بندی در سکونتگاه های کپری ایران و یورت های مغولستان انجام شده و بر آن است تا عوامل موثر بر سازمان فضایی این دو نوع زیست بوم را شناسایی و مقایسه کند. رویکرد پژوهش، کیفی و روش آن، تطبیقی کنترل شده (لیپ هارت) است. داده ها از طریق مطالعات اسنادی، منابع تاریخی، مشاهده میدانی و مصاحبه با ساکنان، گردآوری و تحلیل شده اند. یافته ها نشان می دهد، سازماندهی فضایی این سکونتگاه ها تحت تاثیر پنج عامل کلیدی شامل اقلیم و شرایط محیطی، ساختار فیزیکی، الگوی فضایی، تفکیک عملکردی و ارزش ها و باورهای فرهنگی شکل گرفته است. در کپرهای ایران، عرصه بندی فضایی با تاکید بر انعطاف پذیری، کارکردهای روزمره و تعامل با محیط انجام می شود؛ درحالی که در یورت های مغول، ساختار مرکزگرا و سلسله مراتبی براساس آیین ها و نظام اجتماعی حاکم است. تحلیل روابط علی میان این عوامل نشان داد، تغییر در هریک می تواند، موجب بازآرایی کامل در سازمان فضایی شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بهره گیری از الگوهای سنتی عرصه بندی، به ویژه در زمینه طراحی مسکن معاصر روستایی و عشایری، می تواند به توسعه سکونتگاه هایی پایدار، سازگار با اقلیم و منطبق با فرهنگ جوامع محلی کمک کند.

کلیدواژه ها:

عرصه بندی ، فرهنگ ، کپرنشینی ، کپرهای ایران ، یورتهای مغول.