تحلیل آیکونوگرافی مفاهیم خیروشر در شاهنامه طهماسبی مورد پژوهشی: نگاره کشتن کیخسرو، افراسیاب و گرسیوز را

روش آیکونوگرافی، روشی جهانی برای بازشناسی و تحلیل موضوع آثار هنری با استناد به نوشتار و نقش مایه های موجود در آن آثار است و در این پژوهش مفاهیم خیروشر موجود در یکی از نگاره های شاهنامه طهماسبی، باعنوان «کشتن کیخسرو، افراسیاب و گرسیوز را»، به روش آیکونوگرافی مورد بازخوانی قرار می گیرد. کیخسرو، فرزند سیاوش و نبیره کی کاووس و افراسیاب؛ شاه موبدی است که به خون خواهی پدر و گناهان عدیده ای که افراسیاب در حق ایرانیان کرده بود، به نبرد با او برمی خیزد. کیخسرو پس از نبردهای طولانی، سرانجام بر افراسیاب پیروز شده، او و برادرش گرسیوز را محکوم و مجازات می کند. پژوهش حاضر، از نوع بنیادی نظری و شیوه توصیفی تحلیلی است که با روش آیکونوگرافی و ابزارکتابخانه ای انجام گرفته است. سوال های پژوهش عبارت اند از: ۱- چه پیوند معناداری میان شخصیت های اساطیری این تصویر با مفاهیم خیروشر وجود دارد؟ ۲- چگونه نقش مایه ها توانسته اند این مفاهیم را از ورای تصویر بازنمود دهند؟ یافته ها نشان می دهد، محتوای داستانی نگاره، بر پایه نبرد نمایندگان اهورامزدا و اهریمن یعنی کیخسرو و افراسیاب استوار شده و روند تاریخی مصورسازی این داستان، تحول تدریجی آن را نشان می دهد. برخی نقش مایه ها، هشدارهای نمادینی از مفاهیم خیروشر هستند؛ مانند: شمشیر کیخسرو، مرد پارسا، شبرنگ، حضور رستم با ببربیان، گرزگاوسر و نقش سیمرغ نمادی از خیر؛ در مقابل پیکرهای نیمه عریان افراسیاب و گرسیوز، سر فرو غلتیده افراسیاب و پیکر در حال حمل گرسیوز، نمادی از شکست شر به شمار می آیند.

کلیدواژه ها:

آیکونوگرافی ، خیروشر ، شاهنامه طهماسبی ، نگاره