طیف مفهومی اسراف تا فساد در قرآن: بازخوانی رابطه الگوی خوراک و بحران زیست محیطی

در دوران معاصر، بحران محیط زیست یکی از جدی ترین تهدیدهای جهانی به شمار می آید که ریشه در رفتارهای انسانی از جمله الگوهای نادرست مصرف دارد. این پژوهش با رویکردی میان رشته ای و روش توصیفی تحلیلی، به بررسی نگرش قرآن نسبت به میزان و حدود مصرف خوراک انسان و تاثیر آن بر محیط زیست می پردازد. مسئله اصلی پژوهش آن است که مفاهیم کلیدی قرآن در حوزه خوراک، چگونه رفتارهای مصرفی انسان را طیفی سازی کرده و از چه منظری تجاوز از حدود الهی را منشا فساد و فروپاشی اجتماعی و زیست محیطی می داند. در این راستا، مفاهیمی چون «اسراف»، «اعتداء/طغیان» و «فساد» به مثابه سه سطح معنایی و رفتاری از مداخله انسان در طبیعت تحلیل شده اند. «اسراف» عموما نمایانگر سطحی فردی از زیاده روی در مصرف است که خروج از حد نیاز را نشان می دهد. «اعتداء/طغیان و عصیان» عبور از مرزهای مشروع، به گونه ای است که آثار اجتماعی و جمعی دارد و نوعی تعرض به حقوق دیگران یا نظام طبیعی تلقی می شود. در نهایت، «فساد» نماد سرپیچی گسترده و بی مهابا از مرزهای اخلاقی و الهی است که در نهایت منجر به زوال تمدنی و قومی می شود (بقره: ۲۵). این ساختار معنایی نشان می دهد که قرآن با ترسیم یک طیف هشداردهنده، مرزهای تصرف در طبیعت را روشن ساخته و از طریق آن، الگویی برای تنظیم رابطه انسان با محیط زیست ارائه داده است. یافته های پژوهش بر این دلالت دارد که تجاوز از حدود الهی در مصرف خوراک نه تنها یک نافرمانی دینی بلکه عامل کلیدی در فروپاشی تمدن ها و زیست بوم ها تلقی می شود.

کلیدواژه ها:

قرآن کریم ، رویکرد میان رشته ای ، الگوی خوراک ، بحران زیست محیطی ، تجاوز ازحدود الهی ، فساد در زمین