بازتاب عنصر حوض در نگارههای خمسه شاهی

حوض به عنوان یکی از عناصر کلیدی در معماری و نگارگری ایرانی نقشی برجسته در بازتاب مفاهیم معنوی، فرهنگی و زیباشناختی ایفا می کند. نگارگری ایرانی، که همواره در پیوندی عمیق با معماری سنتی قرار داشته، در دوره شاه طهماسب صفوی به اوج شکوفایی خود رسید و آثاری شاخص همچون خمسه طهماسبی پدید آمد. این نسخه نفیس که هم اکنون در کتابخانه بریتانیا نگهداری می شود، نمونه ای برجسته از ترکیب عناصر بصری و مفاهیم نمادین است. یافته های پژوهش بر اساس مطالعات اسنادی نشان می دهد که در نگاره های خمسه طهماسبی حوض ها فراتر از یک عنصر تزئینی ظاهر شده اند و به نمادی از زندگی خرد و گاه تضادهای انسانی تبدیل شده اند. آب و حوض ها در این آثار، علاوه بر بعد بصری، مفاهیمی اسطوره ای و نمادین را نیز منتقل می کنند. حضور حوض های دایره و مربع با آب شفاف و فواره های طلایی در پایین ترین بخش تصویر نه تنها بر تقارن و نظم تاکید دارد بلکه شکلی از توازن و پایداری را نیز نمایان می سازد. افزون بر این، ارتباط میان حوض ها از طریق آبراه ها جریان مداوم زندگی را به تصویر کشیده و با وجود سکون ظاهری، بر پویایی و حرکت در طبیعت تاکید دارد.

کلیدواژه ها:

معماری اسلامی ، نقاشی ایرانی ، دوره صفوی ، مکتب تبریز ، کتابخانه بریتانیا ، خمسه شاهی