تحلیل اثر الگوی محوری در سازماندهی فضایی باغهای ایرانی دوره صفویه

هنر باغ سازی در کشور ما از قدمت زیادی برخوردار است. از نظر اغلب محققان، الگوی ساماندهی باغ ایرانی الگوی چهارباغ است که بسیاری از افراد آن را به عنوان کهن الگو می شناسند. اما در واقعیت مشهود، در سازماندهی فضایی باغ ها اشکال دیگر نیز دیده می شود، بطوریکه روابط فضایی ساختار کالبدی باغ های ایرانی می تواند منجر به ایجاد الگوهای محوری در ایجاد سازماندهی فضایی این باغ ها شود. پژوهش حاضر با نگاه کالبدی به گونه های دیگر از نمونه های دوره صفویه، توجه خود را به شناخت نظام های مورد استفاده در سازماندهی فضایی آنها متمرکز نموده و الگوهای دیگری از باغ سازی ایرانی را مشخص می نماید. بنابراین واژه چهارباغ نمی تواند توجیه کننده شکل و هندسه غالب بر باغ های ایرانی باشد. در تحقیقات پیشین، باغ های ایرانی از نظر ریشه های شکل گیری از دیدگاه جهان بینی بررسی شده اند. همچنین دسته ای از پژوهش ها بر علت پیدایش باغ های ایرانی پرداخته اند. در مطالعاتی که به بررسی کالبد باغ ایرانی اقدام نموده اند، مشخص می شود که اغلب پژوهش های صورت گرفته تنها نگاه خود را بر باغ سازی بر مبنای الگوی کهن باغ ایرانی (چهارباغ) متمرکز نموده که سبب شده دیگرگونه های باغ سازی ایرانی کمتر مورد توجه قرار بگیرند. به این منظور، دو مورد از باغ های دوره صفویه اصفهان، باغ های سعادت آباد و باغ چهلستون اصفهان که از نظر ساختار کالبدی با الگوی معمول باغ ایرانی (چهارباغ) همخوان نیستند، مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفته اند. روش تحقیق در این پژوهش با استفاده از نوع روش توصیفی تحلیلی و جمع آوری داده ها فراوری شده، اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و مستندات مکتوب بر اساس موضوع پژوهش و مفاهیم مرتبط استوار و با تجزیه و تحلیل آنها استخراج گردیده است. داده های حاصل نشانگر بهره وری از الگوی محوری در ساختار نمونه های تحت بررسی بوده است به نحوی که الگوی تک محوری در باغ چهلستون و الگوی سه محوری به کار رفته در باغ سعادت آباد می تواند به صورت مثال نقضی باشد که استفاده از الگوی ساختاری چهارباغ را به عنوان تنها سرمشق ساختاری کالبد باغ ایرانی نفی می کند. واژه های کلیدی: الگوی محوری، سازماندهی فضایی، باغ ایرانی، دوره صفویه

کلیدواژه ها:

الگوی محوری ، سازماندهی فضایی ، باغ ایرانی ، دوره صفویه